Uluslararası dev PepsiCo kamyoncuyu niye kızdırdı?

İzmit Suadiye’de yaklaşık 1 aydır müthiş bir gerginlik var. Kamyoncular ilçeyi adeta savaş alanına çevirdi. Yol kesiyor, barikat kurup ortalığı ateşe veriyorlar. Hedeflerinde ise Frito Lay’in cips üreten fabrikası var. Bu fabrikanın ürünlerini dağıtan kamyoncular, taşımada indirim isteyen olmadığı takdirde işi başkasına vermek için ihale açan firmaya kızgın.

PepsiCo tarafı da şaşkın. Kooperatifin yüzde 35 pahalı taşımacılık yaptığını belirtiyorlar. Maliyet analizlerini göstermişler. Ancak kooperatif indirime yanaşmıyor. Kendi TIR’larını da ilçeye sokamıyorlar. Frito Lay kararlı: “Gidişat iyi değil, kan dökülmesinden korkuyoruz. Gerekirse tüm maliyeti üstlenip fabrikayı Gebze ya da Düzce’ye taşıyabiliriz.”

Türkiye sıcak para olarak değil, doğrudan yatırıma dönüşen yabancı sermaye istiyor ancak çoğu zaman da o sermayeyi ürkütecek ilginç gelişmeler oluyor. Danıştay’da iptal edilen satışlar, borsada zarar gören yabancılar hemen her dönem rastladığımız artık vaka-i adiye olaylar...

Bugünlerde yine büyük bir uluslararası yatırımcının başı Türkiye’de, Türkiye’ye özgü bir sorun yüzünden belada. Ancak bu kez dert çok farklı.

PepsiCo’nun patates cipsi üreten İzmit Kartepe Suadiye fabrikasında gerilim had safhada. Bu fabrikada üretilen ürünleri Türkiye’ye dağıtan SUMOTAŞ Kamyoncu Kooperatifi ile firma arasına kara kedi girdi. Geçenlerde televizyon seyrederken haberlerde görmüştüm. Kamyoncular çok kızgındı. Fabrikanın girişinin olduğu sokağı ateşe vermişlerdi, müdahaleye gelen itfaiyeyi de olay yerine sokmamış kovalamışlardı. Hakikaten hepsinin gözlerinden ateş çıkıyordu.

Böyle olaylar ilgimi çeker. Sordum soruşturdum. Ortaya ilginç bir hikaye çıktı. Ben hiç yorum katmadan durum tespiti yapmak istiyorum. Kimin haklı kimin haksız olduğuna, bir orta yol bulunur mu? Buna okuyanlar karar versin.

- Frito Lay fabrikasında üretilen ürünleri Türkiye’ye SUMOTAŞ adlı kamyoncu kooperatifinin üyeleri taşıyor.

- PepsiCo yeniden yapılanma planı çerçevesinde tüm operasyonunu yakın geçmişte Avrupa’ya bağlamıştı. Tüm hesaplar masaya yatırıldığında fabrikanın taşıma maliyetlerinin diğer fabrikalara göre yüksek olduğu dikkati çekti.

- Avrupa üst yönetimi, Türkiye operasyonundan bunun nedenlerini sordu ve piyasa araştırması yapmasını istedi. Pepsi Türkiye yetkilileri yapılan araştırma sonrası SUMOTAŞ’ın taşıma ücretinin normal piyasa fiyatının yüzde 35 üzerinde olduğuna karar verdi.

- Durum Avrupa’ya iletildi ve Avrupa da SUMOTAŞ’la yeniden görüşülüp yeni bir fiyat konusunda anlaşılması talimatını verdi. Aksi takdirde yeni ihale yapılacak ve yeni bir taşıma şirketi belirlenecekti.

- PepsiCo’nun maliyet analizine göre son 6 yılda yüksek ödeme nedeniyle 26 milyon TL’lik bir zarar sözkonusuydu. PepsiCo cephesi bu farkın doğruluğunu ispatlamak için şöyle bir örnek veriyor: “Bazen Suadiye fabrikamız ile Tarsus fabrikamız arasında karşılıklı mal taşımak gerekiyor. Suadiye’den Tarsus’a sefer başına 2 bin 700 TL ödüyoruz. Tarsus’tan Suadiye fabrikamıza başka bir firma tarafından ise sefer başına 1.400 TL fiyat alıyoruz. Avrupa’nın ‘Yüksek bedel ödüyorsunuz’ uyarısından sonra bir araştırma yaptık. Bir lojistik firması bize SUMOTAŞ’la yaptığımız anlaşma fiyatının yüzde 35 daha altında bir fiyat önerdi.”

- Bu araştırmalar sonrası PepsiCo, SUMOTAŞ’tan yüzde 27 fiyat indirimi istedi. SUMOTAŞ tabii ki bu fiyat indirimi teklifine hiç sıcak bakmadı. Şubat’da başlayan görüşmelerde SUMOTAŞ önce yüzde 3’lük daha sonra yüzde 7’lik bir indirime razı oldu ancak daha fazlasını kabul etmeyeceğini bildirdi. Üstelik bu indirimi yaptığı takdirde 5 yıllık da sözleşme yenilemesi istedi. Fakat taraflar arasında bir türlü uzlaşma olmadı.

12 TIR’lık filo ipleri kopardı

Kocaeli Valisi Ercan Topaca devreye girdikten sonra taşımacılık ücretinde yüzde 13’lük indirim ve 3 yıllık yeni sözleşmede karar kılındı. Ancak bu arada Avrupa üst yönetiminin bastırması ile PepsiCo 12 yeni TIR ile işin bir bölümünü kendi yapmaya soyundu. Sadece İstanbul’a gidecek ürünler bu tırlarla yapılacaktı. Anlaşma olmadığı takdirde de malın kalan kısmının taşınması için yeni ihale yapılacaktı. İstanbul’a taşıma zaten işin büyük bölümüydü ve SUMOTAŞ’ın cirosunun 10 milyon lira düşmesi anlamına geliyordu. Tansiyon iyice yükseldi. PepsiCo artan gerginlik sonrası geri adım attı ve bu 12 TIR’la İstanbul’a gidecek malın önce yüzde 50’sini taşıyacağını bildirdi. SUMOTAŞ yine ikna olmadı, taşıma oranı yüzde 25’e düşürüldü.Ancak bu da işe yaramadı. SUMOTAŞ’ın şöyle bir iddiası vardı: “Biz buraya bizim dışımızda yabancı tır sokarsak diğer firmaların da benzer adım atmasına kapı açmış oluruz...”

19 Haziran’da bir toplantı daha yapıldı. İstanbul’a yapılacak taşımanın sadece yüzde 20’sinin Frito Lay’e ait tırlarla taşınması konusunda firma yeni teklifini sundu. Kooperatif bunu da kabul etmeyince Vali Topaca da pes etti ve aradan çekildi.

TARAFLAR NE DİYOR?

Gözümüzü kararttık gerekirse fabrikayı Gebze’ye taşıyacağız

PepsiCo tarafı bunca tavize rağmen, kooperatifin uzlaşmaz tavrından şikayetçi. Bundan sonra yaşanacaklarla ilgili şunları söylüyorlar: “Sumotaş ile olan anlaşmamız 22 Haziran’da feshedildi. Yeni bir lojistik firmasıyla yeni başlangıç yapmamız sözkonusku. Sumotaş çalışanlarının ve Suadiyeliler’in bir protesto düzenleyeceğine dair duyumlarımız var. Sumotaş Başkanı Hüseyin Erhan’ın, ‘Bu kapıdan içeri bizden başkası giremez. Girerse olacaklardan sorumlu değiliz’ gibi laflar ettiğini de biliyoruz. Yıllarca korkumuzdan adım atamadık. Baktık Avrupa kararlı, biz de gözümüzü kararttık. Gidişattan endişeliyiz. Gerekirse fabrikayı Gebze Organize Sanayi Bölgesi ya da Düzce’ye taşımak gibi bir planı devreye sokabiliriz. Normalde bizim gibi bir firmanın tercih edeceği bir seçenek değil ancak kan dökülecek bir noktaya gittiğimizin farkındayız. Kan dökülmesindense gerekirse tüm maliyeti göze alıp taşınabiliriz.”

Arkadaşlarımız borç harç kamyon aldı ama sözler tutulmuyor

Fabrikanın kurulduğu tarihlerde vatandaşa sözler verildiğini belirten SUMOTAŞ Başkanı Hüseyin Erhan, ancak fabrika yöneticilerinin verdiği sözleri tutmadığını gerginliğin bundan çıktığını iddia etti. Erhan, şöyle konuştu: “Kooperatifimiz olduğu halde, fabrika 12 araç alarak kendi taşımacılığını yapmaya başladı. Kooperatifte çalışan arkadaşlarımız verilen sözler üzerine araç aldı. En sıkıntılı bölgelere bile mal taşıdılar. Çileli yolculuklar yaptılar. Böyle olacağını bilselerdi, doğu bölgelerine çileli yolculuklar yapmazlardı. Şu anda fabrika önünde polis ekipleri bekleme yapıyor. Uzlaşma sağlanmazsa biz de fabrika önüne gidip, sorun çözülene kadar orada bekleyeceğiz.”