AVM inşa edeni bile ‘havacı’ yapan ihale

3. Havalimanı ihalesinin şartnamesinde öyle değişiklikler oldu ki rekabet yaratıp havaalanı yapalım derken ‘hava alma’ riski ortaya çıktı.

Takvim değişmezse şayet, 3 Mayıs’ta Türkiye tarihinin en önemli ihalelerinden biri yapılacak. İstanbul’u 2020 ve sonrasına taşıyacak Üçüncü Havalimanı’nı yapıp 25 yıl işletecek konsorsiyum belirlenecek.

Ancak ihaleye sayılı günler kala ihale şartnamesinde öylesine tuhaf değişiklikler yapıldı ki ihalenin başarıya ulaşma ihtimali bana göre tehlikeye girdi.

Bürokratlar iyi niyetle, rekabet artsın, daha çok firma grup ihaleye katılabilsin diye bu değişiklikleri yapıyordur mutlaka ama, kantarın topuzu kaçtı.

İhale kuralında esneklik

Yap İşlet Devret Kanunu’nda ihaleye katılanların daha önce ihale edilen işle ilgili işletmeci veya yatırımcı olarak benzer bir işi bitirmiş olma kuralı bu ihale için esnetildi.

250 milyon euro tutarında yol, köprü, tünel, beş yıldızlı otel hatta alışveriş merkezi yapan herkese kapı açıldı. Bu sayede ihaleye giren firma sayısının artırılması hedeflendi ancak bu işin uzmanlık gerektiren hassas bir faaliyet kolu olduğu galiba unutuldu.

Sonra bir değişiklik daha yapıldı. İhale şartnamesinde ihaleye ortak girecek isteklilerin kuracağı konsorsiyumun 3 firma ile sınırlandırılacağı yazıyordu. İşi bitirmeye ehil ortak yüzde 51 pay almak zorunda olduğundan, kalan 2 firmanın da bu işten hatırı sayılır bir hisse sahibi olması için makul bir sınırlamaydı.

Bakıldı ki bazı gruplar 3 firma bir araya gelse bile özkaynak sınırını aşamayacak, finansal rasyoları tutturamayacak müdahale edildi.

İzmir Otoyol projesinde olduğu gibi 5’li 6’lı gruplar oluşturulabilirse daha çok katılımcı ile yarışın daha çekişmeli geçeceği düşünüldü herhalde ‘3 firma sınırı’ şartı kaldırıldı. Şimdi bazı istekliler yüzde 51 şartının da kaldırılmasını istiyor. Bürokratlar bu konuda ihaleye sayılı günler kala hâlâ düşünüyor.

Öyle ya, 7’li bir konsorsiyum kurdunuz diyelim. Bir tanesi yüzde 51 hisseyi alacak, kalan 6 firma yüzde 49’u paylaşmak durumunda kalacak. Çok kabul edilebilir bir durum değil. Haliyle kulisler başladı.

İstekler bitmiyor

Bulunacak krediye hazine garantisi verilsin diyenler var.

Finansal yeterlilik için gerekli rasyoların düşürülmesini isteyenler var.

Havalimanı işletme yeterliliği olmayanlardan istenen havalimanı danışmanı getirme şartının kaldırılmasına takılanlar var.

Kapalı teklif verme şartının değiştirilmesi de talepler arasında.

Öyle ya bazı firmalar çalışacak, bölecek çarpacak toplayacak bu işin en matematiksel fiyatını belirleyecek.

E, adamın yetkinliği yok. Nasıl verecek 25 yıllık teklifi?

Rakibinin fiyatını görmesi lazım. Görmeli ki ona göre pozisyon alabilsin. Bakalım ihale yöntemi de değişecek mi?

Çoklu yarıştan korkma

Diyebilirsiniz ki, ‘Herkes girsin, rekabet artsın, devlet en yüksek kira bedelini alsın.’

Tamam alsın da, rekabet yaratacağım diye daha önce elektrik dağıtım ihalelerinde olduğu gibi matematiksel izahı olmayan uçuk kaçık teklifler gelirse ne olacak?

Adam ihaleyi kazanacak, kredi bulmak için bankaların kapısını çalacak bankacılar da muhtemelen ‘Allah versin’ diyecek...

Bakın, İzmir Otoyol ve İzmit Köprü Geçişi için finansman sorunu hâlâ çözülebilmiş değil.

Burada da finansal sorunlar nedeniyle inşaat gecikirse hatta ve hatta ihale yenilenmek zorunda kalınırsa ne olacak?

Yazıları takip edenler bilir. Herkes Üçüncü Havalimanı’nın Silivri’ye yapılacağını düşünürken, şu an koordinatları belirlenmiş bölgeyi ilk kez gün yüzüne ben çıkarmıştım.

Bölgedeki dev çukurlar

O bölgenin eski maden ocaklarının yarattığı dev çukurlarla dolu olduğu malum. Dolayısıyla inşaat süreci epey zorlu geçecek. Hafriyat inşaatta en önemli kısımlardan biri olacak. (O konuda da belirsizlik var. Çukurların nereden alınacak toprakla doldurulacağı belli değil. Kanal İstanbul projesinden çıkacak toprak deniyor ancak daha o proje de ortada yok)

Yani inşaat süreci epey zorlu. Türkiye, 2020’de olimpiyat yapmaya aday. Bu havalimanının 2020’ye mutlaka yetişmesi lazım. Daha 7 yıl var diye düşünebilirsiniz ama göz açıp kapayana kadar geçer. İhale şartnamesinde inşaatın 48 ay süreceği öngörülmüş. Yani 4 yıl.

İhaleyi kazanan firma finansmanda bocalar, sizi 1-2 yıl oyalarsa, yeniden ihaleyi yapıp 2020’ye yetiştirmek mümkün olmayabilir.

İnşaatı 4 yıl sürecek

Üçüncü Havalimanı inşaasının 42 ile 48 ay arasında süreceği öngörülüyor. İnşaatla ilgili teknik şartname hazır. Terminallerde kullanılacak granitin kalitesi bile belirlenmiş vaziyette. İhaleyi kazanan firma şayet inşaatı 48 ay içinde bitiremezse 25 yıllık işletim hakkından, uzayan kısım düşülecek. 3 Mayıs’taki ihalede 25 yıllık işletme hakkı yarışması yapılacak. Devlete en yüksek kira bedelini teklif eden kazanacak.