Diyabetin çaresi ornitorenk zehri
Avusturalya’da yaşayan ornitorenk adlı hayvanın zehirinin, Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılabileceği, bilim dünyasını heyecanlandırdı
Ornitorenk de ne diye sorduğunuzu duyuyorum şu anda… Haklısınız! Ornitorenk bir hayvan. İnsanı şaşırtan bir dış görüntüsü var; su samuruna ördek gagası eklenmiş gibi… İşte bu acayip görünümlü hayvan şu sıralarda bilim dünyasının gündeminde. Çünkü Avustralyalı biliminsanları yaptıkları araştırmalar sonunda ornitorenk zehrinin Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılabileceğini düşünüyorlar.
Bilim dünyasını heyecanlandırdı
Önce gelin, bu hayvanı biraz tanıyalım: Ornitorenk gagası olan memeli bir hayvan. Yarı suda yaşıyor. Doğu Avustralya ve Tasmanya’da bulunuyorlar. Doğurma değil, yumurtlama yöntemiyle çoğalıyor. Suda avlanıyor, yiyeceğini suyun altından çıkartıyor. Türünün doğada kalan tek örneği, aynı grupraki hayvanlara sadece fosillerde rastlanıyor. Eskiden postu için avlanırken şimdi korumaya alınmış durumda. Avustralya’da simge hayvanlardan biri. Örneğin; 20 sentlerinin bir yüzünde ornitorenk resmi var. Avustralya’nın New South Wales eyaletinin sembollerinden biri de ornitorenk.
Tuhaf bir görüntüsü var; ördeğe benzeyen ağzı, kunduz gibi kuyruğu, su samuru gibi ayakları var. 700 gramla 2,5 kilo arasında değişiyor, boyları erkeklerde 50 santimetreye varabiliyor. Vücut sıcaklığı rami olan memelilerden farklı ;37 yerine 32 derece.
Memeli ama zehirli!
Vücutlarının ilginçliği sadece görüntüden ileri gelmiyor. Memeli olup da zehri olan çok az hayvandan biri. Arka ayaklarında bulunan mahmuzlardan bir zehir püskürtüyorlar. Bu zehri düşmanlarını uzaklaştırmada kullanıyorlar. Zehir bir köpeği öldürebilecek kadar güçlü, ancak biz insanlarda öldürücü değil.
Bu zehir insanlarda şiddetli ağrıya yol açıyor. Zehrin yaraladığı alanda önce bir ödem oluşuyor ve hızla uzva yayılıyor. Kişi hiçbir şey yapamaz hale geliyor. Ağrı eşiği düşüyor, ağrıya karşı çok duyarlı hale geliyor. Bu bazen aylarca sürebiliyor. İşte bilim dünyasını heyecanlandıran da bu zehir.
Zehri kan şekerini düşürüyor
Avustralya’da Adelaide ve Flinders Universitesi biliminsanları ornitorenk zehrinin diyabeti tedavi edebilecek bir hormon içerdiğini buldular. Hormonun adı GLP-1 (glucagon-like peptide-1). Bu hormon insanlarda ve diğer hayvanlarda da bulunuyor. İnsülin salınımına yardımcı oluyor, kan şekerini düşürüyor. Ancak seviyesi çok çabuk azalıyor. Ancak ornitorenkin taşıdığı hormon uzun süre etkin kalabiliyor, bu yüzden de diyabet için umut ışığı. Araştırma grubunun başındaki Prof. Frank Grutzer niçin ornitorenki araştırdıklarını şöyle anlatıyor: "Ornitorenkin metabolik kontrol sisteminde tuhaf bir şeyler olduğunu biliyorduk. Düşmanlarına karşı insülin kullanan tek hayvan ornitorenk değil. ABD ve Meksika’ya has zehirli bir sürüngen türü de var. Ayrıca denize insülin salarak koca bir balık sürüsünü öldürebilen tehlikeli bir deniz yılanı da var. Bu hayvanın zehrinde güçlü olan bir şeyler bulunduğu belliydi."
İnsanlara sıra gelinceye dek
Avustralyalı biliminsanları bu zehrin diyabet tedavisinde kullanılabilmesi için çok daha fazla araştırma ve zamana ihtiyaç olduğunu söylüyorlar. "Şimdi farelerde kan şekerini nasıl etkilediğini görmemiz gerekiyor. Ancak bir ilaç geliştirmek çok uzun bir yolculuk. Ornitorenk hormonunun nasıl çalıştığını anlamamız gerekiyor."
Bizde de bu hormon var ama...
Araştırma sonuçları Nature Dergisi'nin Bilimsel Raporlar bölümünde yayımlandı. Ornitorenkin bağırsaklarında üretilen ve kan şekerini düzenleyen bu hormonun aynı zamanda hayvanın zehrinde de bulunduğunu ortaya koydu. Bu hormonun adı GLP-1. Normalde hem hayvan ve insanlarda bağırsaklarda üretiliyor. Görevi kan şekerini düşüren insülin hormonunun salınımını sağlamak. Bildiğiniz gibi diyabetlilerde pankreas insulini ya çok az salgılıyor ya da hiç salgılamıyor. Ancak sorun şu; GLP-1 hormonu genelde dakikalar içinde yok oluyor. Tip 2 diyabetli kişilerde bu hormonun kısa uyarısı kan şekerini düzenlemeye yardımcı olamıyor. Bu yüzden de bu hormonun uzun süre kanda kalacak bir formunu içeren ilaca ihtiyaç var. Çünkü böylece insülin salınımı da uzun süreli olacak. Araştırmanın başındaki Prof. Grutzner ise son noktayı şöyle koyuyor: “Bu son bulgular diyabet tedavisinde büyük potansiyel içeriyor” diyor.