Tatlandırıcılar kurtarıcı mı?
Gerek kilo kontrolü gerek de şeker tüketimini azaltmak için B planımız tatlandırıcılar. Ancak
yapay olmaları kansere yol açar mı, dozu aştığımızı nereden bileceğiz gibi soru işaretleri onlardan şüphe duymamıza neden oluyor. Toksikoloji uzmanı Dr. Magnuson'a merak ettiğimiz her şeyi sorduk...
Tatlı dişi olan bir toplumuz. Tatlıya bayılıyoruz ve vazgeçmek de istemiyoruz. Artı; tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de şeker hastası sayısı hızla artıyor ve bu kişiler de tatlı tüketmek istiyor. Kilo kontrolü sağlanarak, diyabete yakalanma korkusu olmadan tatlılarımızı keyifle yemek için yollar arıyoruz. Yaşım ilerledikçe daha dikkatli olmam gerektiğini biliyorum; çünkü ailemde diyabetliler de var. Gönül rahatlığıyla tatlı yemem nasıl mümkün, araştırıyorum. Tatlandırıcılar iyi bir seçenek olarak öne çıkıyor. İnceledim; tatlandırıcılar dünyanın üzerinde en çok çalışılmış katkı maddeleri. Güvenliklerini doğrulayan yüzlerce araştırma var. Ama buna rağmen hepimizin kafasında hala sorular da uçuşuyor. Özellikle de çok yaygın bir biçimde kullanılan aspartam hakkında. Netleştirmek için dünyanın önde gelen toksikoloji uzmanı Toronto Üniversitesi Beslenme Bilimleri Bölümü öğretim görevlisi Doç . Dr. Bernardene Magnuson ile konuştum. Doç . Dr. Bernardene katkı maddelerinin güvenilirliği, düzenlemeler, gıda toksikolojisi üzerinde çalışıyor. Uzmanlık alanlarından biri de düşük kalorili tatlandırıcılar.
Aspartamın bileşimi nedir?
Aspartam iki aminoasitin bileşiminden oluşuyor; aspartik asit ve metil ester bağlanmış fenilalanin . Bunların hiçbiri tek başına tatlı değil, ama birbirine bağlanınca bizim aspartam dediğimiz son derece tatlı bileşik oluşuyor.
Amino asitler proteinlerin yapı taşları , bunlarda sorun yok. Asıl tartışılan aspartam alındığında vücutta ortaya çıkan ve sinir sistemi üzerinde toksik etkili denilen methanol...
Methanol yediğimiz pek çok yiyecek tarafından zaten doğal olarak vücutta üretiliyor. 1 muz 21 mg methanol üretiyor, 340 ml portakal suyu 23 mg methanol üretiyor.340 ml ‘lık aspartame kullanılmış bir içecek 18 mg methanol üretiyor.
Peki kalori avantajı var mı?Evet. Aspartam şekere göre 200 kat daha tatlı. Örneğin; 250 miligram aspartam 50 gram şekere eş tatlılık veriyor. Ama bu miktarda aspartamla 1 kalori alırken, aynı tatlılık derecesini sağlamak için kullanacağınız şekerden 200 kalori alırsınız. Aspartamı çok az kullanmak yetiyor.
Toksikoloji uzmanı Doç. Dr. Bernardene Magnuson ve Prof. Dr. Adam Drewnowski ile obezitenin nasıl önlenebileceğini konuştum.
'Kilo kontrolünde kullanılabilir'
Kilo kontrolünde rahatlıkla kullanılabilir mi? Güvenilir mi?
Evet. Aspartam yiyecek ve içeceklerde kullanılan tüm bileşenler gibi yoğun güvenilirlik testlerinden geçirildi. Toksikoloji testi, ne kadar süreyle maruz kalındığının testleri... Klinik çalışmaların tamamlanması yıllar sürüyor. Şuna bakıldı; acaba aspartam sağlık, gelişme, davranış, genetikte değişime yol açıyor mu? Doğumsal sorunlara yol açıyor mu?
Sonuç?
Hayvan deneyleri aspartamın güvenilirliğini başarıyla ortaya koyunca insanlar üzerinde araştırmalar da yapıldı. Tatlandırıcıları çok tüketenlerde ve diyabetlilerde kan kimyasına bakıldı ve güvenli bulundu.
Ne kadar maruz kalındığı konusu nedir?
Bu da bir ürünün yiyeceklere katıldığında ve pazara sunulduğunda ne kadar kullanılacağı üzerine fikir sahibi olmamızı sağlıyor. Aspartamın kullanımı onaylanmadan önce uluslararası gıda otoriteleri tarafından araştırmalar bağımsız olarak değerlendirildi. (Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi, Sağlık Kanada, Avrupa Gıda Güvenlik Birliği, Gıda Standardı Avustralya Yeni Zelanda gibi otoritereler) Günümüzde aspartamın kullanımı 130’dan fazla ülkede kullanımı onaylı ve binlerce üründe bulunuyor.
Nelerde var? En son düzenli almam gereken kalsiyum tabletinin içinde gördüm.
Masa üstü tatlandırıcılar, düşük kalorili içecekler, kuru karışımlar, sakızlar, tatlı miksleri, pudingler ve dolgular, donmuş tatlılar, bazı yoğurtlar, vitamin destekleri, öksürük şurupları.
'Aspartam diyabetliler için uygun'
Peki, aspartam çocuklarda güvenli mi ?
Evet, 1 yaşın üzerindeki çocuklarda güvenli. Çocuklarda davranış bozukluğu üzerine etkisine de bakıldı, hiçbir etki yok. Kanserle ilişkisine de bakıldı; yok!
İstisna var! Fenilketonüri...
Tek istisna bu. Genetik bir hastalık. Bu kişilerin sadece aspartam değil, tüm protein içeriği olan yiyecekleri sınırlamaları gerekiyor. Çünkü fenilalanin adı aminoaisti metabolize edemiyorlar.
Peki ya hamileler, emzirenler? Onlar kullanabilir mi?
Evet, şunu vurgulamalıyım: Aspartamın yiyecek ve içeceklerde kullanılabilmesi için hayvan araştırmalarında, hamilelik ve bebek gelişiminde hiçbir yan etki görülmemiş olması gerekli. Araştırma sonuçlarına göre diyabeti olan ve kilolu olan kadınlar hamileliklerinde aspartamı güvenle kullanabilirler.
Aspartam kan insülin ve glikoz düzeyini etkiliyor mu?
Hayır. Diyabetliler için kullanımı uygun, düşük kalorili bir tatlandırıcı.
Peki bu kadar araştırmaya rağmen niçin aspartam hala çok tartışmalı?
İyi bir soru... Buna yanıt yok! Bazı insanlar özellikle sosyal medya, mail, internet aracılığıyla tabanı olmayan birtakım endişeleri yaymaya uğraşıyorlar. Amaçları nedir bilemiyorum.
Ama birçok insan ne yazık ki bu nedenle bu güvenli ve yararlı ürünleri kullanmakta tereddüt ediyor.
'Kanser riskini artırmıyor’
Aspartam vücutta dokularda birikme yapabilir mi?
Kan dolaşımına girmiyor. Uzmanlar ve gıda düzenleyicileri aspartamın kanser yapmadığı konusunda birleşiyor. Hayvan, hücreler ve bakteriler üzerindeki araştırmalar da mutasyona yol açmadığını gösterdi.
Peki ne kadar aspartam kullanabiliriz bir günde?
Gıdalara katılan bu tür maddelere bizim 'Kabul Edilebilir Günlük Alım Miktarı' dediğimiz bir miktar vardır. Uluslarası yiyecek otoritelerinin belirlediği bir düzeydir . Bu şu demek; hayatları boyunca bireylerin risk oluşturmadan bir günde kullanabilecekleri miktar. Aspartam için bu, günde vücut ağırlığı hesaplanarak kilogram başına 50 mg.
Yani 70 kg'lık bir kişi 3 bin 500 mg aspartam rahatlıkla kullanabilir diyorsunuz. Kaç kutu içeceğe denk bu?
Bir günde tatlandırılmış 19 adet kutu içecek içecek ki dozu aşsın.