İran’a giden altınlarda Hindistan’ın da parası var

İran’a yapılan altın ihracatı sadece Türkiye’nin doğalgaz ödemesinden oluşmuyor. İran’dan yılda 11 milyar dolarlık petrol alan Hindistan, ödemenin yüzde 45’ini euro üzerinden Halkbank’taki hesaba yatırıyor. İran da aynı Türkiye’nin doğalgaz parası gibi Hindistan’ın petrol ödemesinin bir bölümüyle Türkiye’den altın alıp ülkesine götürüyor.

İran’a yapılan altın ihracatı son dönemin en fazla tartışılan konularının başında geliyor. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan geçen günlerde yaptığı açıklamayla konuya netlik kazandırdı. Çünkü her ay dış ticaret verilerinden sonra İran’a altın ticaretinin arttığı ve bunun İran’dan yapılan enerji ithalatı ile bağlantılı olabileceği konuşuluyordu. Babacan, tartışmalara noktayı koydu ve şu açıklamayı yaptı: “Türkiye olarak İran’dan aldığımız gazın parasını biz TL olarak İran’ın Türkiye’deki hesabına yatırıyoruz. Fakat İran’ın o parayı dolar olarak kendi ülkesine götürmesi mümkün değil, uluslararası kısıtlamalar, ABD’nin yaptırımları sebebiyle. Dolayısıyla İran bunu döviz olarak kendi ülkesine götüremeyince, o TL’yi kendi hesabından çekiyor, altın alıyor piyasadan. Altını kendi ülkesine götürüyor.”

Bu noktada altın ve İran’la ilgili ihracat rakamlarını hatırlamakta yarar var.

TÜİK’in açıkladığı rakamlara göre, bu yılın ilk 10 ayında gerçekleştirilen altın ihracatı 14 milyar 430 milyon dolar. Bu rakam geçen yılın tamamında 3 milyar 378 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Yani ilk 10 ayda geçen yılki altın ihracatının neredeyse 4 katı bir rakama ulaşılmış.

Peki altındaki bu gelişmeler İran’a yapılan ihracat rakamlarına nasıl yansıdı?

2011 yılının tamamında 3 milyar 589 milyon dolar İran’a ihracat, bu yılın 10 aylık döneminde 9 milyar 329 milyon dolara ulaştı.

Ancak altın ihracatında yön Ağustos ayından itibaren Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) kaydı. Çünkü İran, altın ihracatı ile ilgili gelen tepkiler nedeniyle bu işlemi BAE üzerinden yapmaya başladı. Ağustos ayında yapılan 2 milyar 352 milyon dolarlık altın ihracatının 1.9 milyar doları BAE’ye gerçekleştirildi. Eylül ayında da benzer bir tablo oldu. 1 milyar 394 milyon dolar ile en fazla ihracatın yapıldığı ülke olan BAE’ye Eylül’de 1 milyar 144 milyon dolarlık altın ihraç edildi. Altın ihracatında Ekim’de ise İsviçre öne çıktı.

Babacan’ın açıklamalarına geri dönersek...

Açıklamalarda “gazın parası” kısmı ilginç bir detay. Daha sonra yapılan birçok açıklamada da altına yapılan altın ihracatının doğalgaz parası ile yapıldığı belirtildi. İran’dan yıllık 8 milyar metreküp civarında doğalgaz ithal ediyoruz. Bunun rakamsal tutarı ise 4.3 milyar dolar civarında.

Petrol ithalatı için de İran’a yılda 5.5 milyar dolar ödüyoruz.

Her ne kadar kullanmadan ödeme yapsaksa da İran’dan aldığımız doğalgazdan daha yüksek bir tutarda altın ihraç etmiş durumdayız. Altın ihracatındaki trendin yılın kalan 2 ayında da sürdüğü varsayımına göre İran’a yaptığımız ödeme ile altın ihracatı arasında 4-5 milyar dolar gibi bir fark oluşacak.

Bu farkın nedenini araştırırken ilginç bir bilgiye ulaştım. İran’a giden altınlar sadece Türkiye’nin İran’a ödediği doğalgazın parasından oluşmuyor. Hindistan’ın İran’dan aldığı petrolün parasının da bir bölümü Türkiye’de altına dönüşüp Tahran’a gidiyor.

Bu işlem ise şu şekilde işliyor: Hindistan, yılda İran’dan yaklaşık 11 milyar dolarlık petrol alımı yapıyor. Ancak aldığı petrolün parasını İran’a transfer etmekte güçlük çekiyor. Çünkü ABD’nin yaptırımlardan çekinen birçok banka bu işlemi gerçekleştirmek istemiyor. Ancak Birleşmiş Milletler’in yaptırım kararlarına uymak zorunda olan Halkbank, bu işleme aracılık ediyor. Hindistan, İran’dan aldığı petrolün parasının yüzde 55’ini kendi para birimi olan rupi ile yüzde 45’ini de euro ile yapıyor. Rupi ile yapılan ödemeye Hindistan bankası UCO Bank, euro cinsi ödemeye ise Halkbank aracılık ediyor. İran, Hindistan’dan aldığı rupiyi yine bu ülkeden yaptığı ithalatın ödemesinde kullanırken euro, Halkbank’taki hesabına yatıyor. Aynı Türkiye’nin doğalgaz parasıyla yaptığı gibi İran, Hindistan’dan aldığı petrol parasının da bir kısmını Türkiye’de altına çevirip ülkesine götürüyor.

Haziran ayında, ABD’nin İran yaptırımları için a6 ay muafiyet tanıdığı Çin, Hindistan, Türkiye gibi bazı ülkeler için bu süreyi 6 ay daha uzattı.

ABD’nin Cuma günü aldığı kararla gelen muafiyet, söz konusu ülkelere İran’dan ithal ettikleri ham petrol miktarını ciddi ölçüde azaltmış olmaları karşılığında tanınıyor. Yani petrol, doğalgaz, altın üçgenindeki para alışverişi önümüzdeki 6 ay boyunca da devam edecek.

Hisseleri Galip Öztürk değil İş Yatırım satıyor

Cuma günü çeşitli suçlar nedeniyle cezaevinde bulunan Metro Grubu’nun sahibi Galip Öztürk’ten Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) bir açıklama yapıldı. Açıklamada, Öztürk’ün Metro Ticari ve Mali Yatırımlar Holding hisselerinde 2 milyon adetlik satış işlemini 0.45-0.46 TL fiyat aralığından gerçekleştirdiği bildirdi. Cumartesi günü VATAN’da yayımlanan “Galip Öztürk Silivri’den al-sata devam ediyor” başlıklı haberimiz üzerine Öztürk’ün avukatından açıklama geldi. Açıklamada, hisse satışının Galip Öztürk’ün tasarrufu ile gerçekleşmediği belirtilerek “Galip Öztürk’ün, İş Yatırım’dan kullanmış olduğu kredinin teminatı olarak yatırım şirketi uhdesinde bulunan bir kısım hisse senedi, İş Yatırım’ın tasarrufu ile SPK mevzuatı hükümleri çerçevesinde satılmıştır. Bu satış işlemi SPK mevzuatına dayanmakta olup, Sayın Galip Öztürk’ün İş Yatırım nezdindeki kredisinin kapatılması ile ilgilidir” denildi.