Kadının şahitliği

SORU: Kurân-ı Kerîm’e göre kadının şahitliğinin sadece mali konularda geçerli olduğu doğru mu? (Esra Özgenç)

CEVAP: Allah katında erkekle kadın arasında fark yoktur. Ancak o dönemde kadınlar ekonomiyle ilgili değillerdi. Alışveriş, ticari işlemler, borç alıp verme gibi hususlar tamamen erkeklerin tekelindeydi. Bu konuda deneyimli olanlar erkeklerdi. Borç hukukunun garanti altına alınması için iki erkek bulunamadığı takdirde bir erkek ve iki kadın şahidin olması emredilmektedir. Bu emir tavsiye niteliğindedir. Çünkü borcu yazdırmak da aslında yükümlülük değil tavsiye mahiyetindedir. Verdiği borcu yazdırmamak günah değildir ama sonucunda inkâr veya ziyan olursa zararı sahibi çeker. Bu konuda “Kur’ân Ansiklopedisi” adlı eserimde yazdıklarımı kısmen aktarıyorum: Bakara 92/282’nci ayette borcun yazdırılması ve yazımda gerek borçlunun, gerek borç verenin güvendiği iki erkek, bu olmadığı takdirde bir erkek, iki kadın şahit bulundurulması emredilmektedir. Bunun sebebi de “Ta ki kadınlardan biri şaşırırsa diğeri ona hatırlatsın” şeklinde açıklanmaktadır. Yaratılış itibarıyla kadın, erkekten daha hassastır. Kur’ân, borcu garanti altına almak için borç tanıklığında, iki kadını bir erkeğe denk tutmuştur.

Halkın hukukunu korumak

Ayette borç konusunda neden iki kadının bir erkeğe denk tutulduğu açıklanmaktadır. Bunun sebebi de kadının şaşırması veya tefsirlere göre unutmasıdır. Gerçi ayette “unutma” yok, “şaşırma” tabiri vardır. En-tadılle kelimesinin şaşırmayla tercüme edilmesi, aslına daha uygun olur. Çünkü kadın, unutmaktan ziyade heyecan yüzünden şaşırabilir veya erkeğe nispetle daha hassas olduğu için çabuk etkilenebilir. İşte böyle bir durumda tanık bir kadın olursa, borcun tanıklığı tehlikeye düşebilir, hukuk zayi olabilir. Halkın hukukunu korumak ve garanti altına almak için borç, ticaret gibi daha çok erkeklere özgü işlerde bir erkek yerine iki kadının tanıklık etmesi emredilmektedir. Ayrıca bir erkeğe karşılık iki kadının şahitliği, diğer konularda değil sadece borç konusundadır. Mali olmayan diğer konularda kadın erkek şahitlikte denktir. Hatta doğum, süt emzirme gibi hususlarda tek kadının şahitliği bile yeterlidir. İbn Kayyim el-Cevziyye, kadının şahitliği sorununu etraflı olarak incelemiş, Kur’ân ve hadisin metinlerine göre kadının da her hususta tanıklık edebileceği sonucuna varmıştır.