Bir okurum, “İmam-ı Azam bu kadar hadisin içinden sadece 17 hadise mi güvendi” diye soruyor. Kendisine cevabım şudur: İmam-ı Azam, hadis bilmiyor değil ama din hükmü yani haram hükmü koyma konusunda 17 hadise kuşkusuz biçimde güvenmiştir. Rivayet böyle. Bu söz benim sözüm değil, İbn Haldun’un mukaddimesinin başında belirttiği görüştür. Ama İmam-ı Azam’ın sabahtan öğle vaktine kadar hadis okuttuğu, ardından da “Bunlar hep havadır, boş şeylerdir” dediği de rivayet edilir. Bunu da Tarih-i Bağdad’da okumuştum. Ancak bu rivayeti kaydeden Hatib-i Bagdadi, bu tür sözlerin İmam-ı Azam’a iftira olduğunu da belirtiyor. İmam-ı Azam ve öğrencilerine “Re’y” taraftarı, akılcı sıfatı verilmiştir. Bunlar aklı, rivayetin üstünde tutarlar. Ama hadisçi veya rivayetçi olarak bilinen Şafii, Hanbeli ekolleri, aslında kuşku taşıyan bir iki kişi haberini haram hükmü vermeye kaynak kabul ederek Kur’ân’ın geniş yolunu daraltmışlar, İslâm’ı sonunda yaşanmaz hale getirmişlerdir. İşin aslı budur. Bu rivayetler olmasa İslâm, insanların yolunu açmış, hiçbir dinde olmadığı kadar kolaylık getirmiştir. Çünkü “Allah, dinde hiçbir güçlük bırakmamıştır” (Hac: 78). Ama insanlar bu rivayetlerle yollarını daraltmışlardır.
Hangi hadisler sağlam?
SORU: Hadisler arasında değerlendirme yapacak kadar bilgiye sahip değilim. Bu nedenle sağlam hadislerin hangileri olduğu konusunda beni aydınlatır mısınız? (Ali Uluyol)
CEVAP: Elbette Kur’ân’ın yanında sağlam hadis de İslâm’ın ikinci temel kaynağıdır. Ama hadisler, Peygamberimizden çok zaman sonra derlendiğinden bunlara, rivayet edenlerin düşünceleri karışmıştır. Kimi de zamanın şartları içinde bir meseleye revaç bulmak için uydurulup Peygambere mal edilmiştir. Bu kadar büyük miktardaki hadis literatüründe rivayet edilmiş olan yüz binlerce hadisin sağlamını çürüğünü bulup size göndermem mümkün değil. Ben işlediğim konularla ilgili hadislerin sağlık derecesine bakar, çürükse sıhhat derecesini belirtirim. Ama tek tek hadisleri inceleyip hangi hadislere güvenilebileceği hakkında görüş belirtmek tek kişinin yapabileceği iş değildir.
