Soru: Hz. Adem'den önce de insanlar yaşadığı hakkında söylentiler var. Bu durum Kur'ân'a uyuyor mu? (Özgen Kuleli)

Cevap: Bakara 30'uncu ayette, Allah'ın meleklere, yeryüzünde bir halife yapacağını söylediği belirtilmektedir. Halife, iki anlama gelir. Birinci anlamı, giden birinin yerine gelen kimsedir. İkinci anlamı, birinin adına yönetimi ele alan, hükümdar demektir. Birinci anlam esas alınırsa Adem'den önce insanların olduğu, bozgunculukları yüzünden helak edilen o insanların yerine Adem'in yaratıldığı anlaşılır.

Muhammed Abduh'ta bu mana nazara alınırsa ayette, Adem'in, yeryüzünde ilk akıllı canlı (hayvan-ı nâtık) olmadığı, ondan önce insanların bulunduğu, onların yok olmasıyla Adem'in onların yerine getirildiği, önceki insanların bozgunculuk yapmış olduklarını görmüş olan meleklerin, bunun da ötekiler gibi bozgunculuk yapacaklannı düşündükleri, yani içlerinden geçirdikleri fakat Allah'ın, bu yeni insan Adem'in, onlar gibi olmayıp bilimi geliştireceğini anlattığı belirtilmiştir.

50 bin yıl harap oldu
Imâmiyye ve Sûfiyye'ye göre kitap ehlinin ve bizim indimizde meşhur olan Adem'den başka birçok Ademler vardır. Rûhu'l-me'ânî'de şöyle deniliyor: "İmâmiyye'den Câmi'u'l-ahbâr yazarı, eserin 15'inci faslında, babamız Adem'den önce daha otuz Adem'in bulunduğuna, her Adem'le diğer Adem arasında bin yıl geçtiğine, bunlardan sonra dünyanın elli bin yıl harap kalıp sonra elli bin yıl imar edildiğine, daha sonra da babamız Adem'in yaratıldığına dair uzun bir rivayet nakleder."

İbn Bâbveyh, Kitâbu't-Tevhîd'de, Ca'fer-i Sâdık'tan naklettiği uzun hadiste de Ca'fer-i Sâdık şöyle demiş: "Sen sanıyorsun ki Allah, sizden başka insan yaratmamıştır. Hayır vallahi Allah, bin kere bin (bir milyon) Adem yaratmıştır. Siz o Ademlerin sonuncususunuz."

Abduh'un görüşleri
Heysem, Nehc(u'l-Belâğa'y)'a yazdığı büyük şerhte, Muhammed Bakır'ın şöyle dediğini aktarmıştır: "Babamız olan Adem'den önce bin kere bin, ya da daha fazla Âdem geçmiştir." Büyük Şeyh (İbn Arabî) ise Futû-hât'ında, Adem'den kırk bin yıl önce başka bir Adem'in bulunduğunu söylemiştir.

Seyyid Reşid Rıza da tefsirinin 4'üncü cildinde, hocası Muhammed Abduh'un görüşlerini özetliyor. Abduh'a göre Nisa Suresi'nin birinci ayetinde Allah'ın, bir tek nefisten birçok erkek ve kadın yaratıp yaydığı anlatılmaktadır. Burada bir tek nefisten Adem'in kastedildiği hakkında bir kesinlik yoktur.
(Devam edecek)