Cemaat ve AKP: Hangisi daha sivil, hangisi daha siyasi?

Başbakan Erdoğan‘ın şanslı bir siyasetçi olduğu farklı kişilerce, değişik vesilelerle dile getirildi ki ben de öyle düşünüyorum. Onun en şanslı olduğu konulardan biri de, medyada kendisini etkili bir şekilde eleştiren kişilerin fazlasıyla sabırsız olmaları. Bu sabırsızlığa, Erdoğan’a kalkan olmayı kendilerine misyon edinmiş kalem erbabının fazlasıyla provokatif saldırıları eklenince, sözünü ettiğimiz kişilerin eleştirilerinin dozunun hızla arttığına ve buna paralel olarak etkilerinin azaldığına tanık oluyoruz. Çünkü bu yazarların dertlerinin üzüm yemek (ülkenin sorunlarının çözümü) değil de bağcı dövmek (Erdoğan’ın tasfiyesi) olduğu algısı yaratılıyor. Hâl böyle olunca, bu kişilerin Erdoğan’ı sevenler nezdinde pek bir itibarları kalmıyor.

Bu durum görünüşte ve kısa vadede Erdoğan’ın lehine olabilir ancak orta ve uzun vadede Türkiye‘nin, buna bağlı olarak Erdoğan’ın da aleyhinedir. Örneğin Kürt sorunu ve çözüm süreci üzerine tartışmanın her geçen gün daha da kısırlaşmasında Hasan Cemal ve Cengiz Çandar gibi isimlerin; hükümetin, daha doğrusu Başbakan’ın kara listesinde olmalarının payı yüksek.

Zaman’dan üç yazar

Cemaat-hükümet savaşının alenileşmesiyle birlikte AKP’nin tavan ve tabanı nezdinde etkileri azalanlar kervanına yeni isimler eklendi. Bu yazıda onlardan üçünü ve cemaat-AKP ilişkilerinden hareketle başlatmak istedikleri siyasi İslam/sivil İslam karşılaştırmasını esas alan tartışmalarını ele almak istiyorum.

Üçü de Zaman Gazetesi‘nde yazıyor. İkisi ülkücü hareket kökenli Ahmet Turan Alkan ile Mümtazer Türköne, diğeri İslamcı bir isim olan Ali Bulaç.

Kuşkusuz kimi zaman farklı, hatta yer yer karşıt argümanlara sahip olsalar da üç yazar da kabaca Gülen cemaatini “sivil İslam“, AKP’yi de

“siyasi İslam“ olarak okuyor ve “sivil” olanın “siyasi” olana üstün gelmesini bir tür kaçınılmaz bir durum olarak öngörüyorlar. (Bu yaptığım özetteki muhtemel hatalardan dolayı şimdiden kendilerinden özür dilerim.)

Gülen cemaatinin sivilliği

İlk itirazım Gülen hareketinin siyasi olmadığı tespitine. Her ne kadar eğitim, medya gibi toplumsal alandaki faaliyetleri öne çıksa ve kendisini ısrarla “siyaset üstü” göstermek istese de cemaat öteden beri siyasetle yakından ilgilenmiştir. 1995‘ten 28 Şubat 1997‘ye kadarki süreçte Fethullah Gülen‘in merkez sağ ve sol siyasetçilerle yoğun ilişkisiyle bu ilgi alenileşti. 17 Aralık süreciyle birlikteyse cemaatin nerdeyse tek gündem maddesi siyaset oldu.

İkinci itirazım cemaatin sivilliği iddiasına. İlk andan itibaren benimsenmiş olan devlet içinde kadrolaşma stratejisinin, buna bağlı olarak cemaat içinde, benim “sivil olmayan kanat“ diye adlandırdığım bir yapının neredeyse özerk bir şekilde ortaya çıkıp güçlenmesinin sivillikle fazla ilgisi olduğunu sanmıyorum. Yine birbirinden farklı kesimlerin cemaate yönelik olarak şeffaflaşma çağrısı yapmaları da sivillik iddiasına ciddi olarak gölge düşürüyor.

AKP’nin siyasiliği

Öte yandan AKP’yi sadece siyasi bir yapı olarak görmek de sorunlu olacaktır. Öncelikle AKP’nin sırtını yasladığı Milli Görüş hareketinin başından itibaren çok güçlü bir İslami toplumsal zemin üzerinde yükseldiğini; kendisi yükseldikçe bu zemini de genişletip zenginleştirdiğini biliyoruz. İkinci olarak, son günlerde ortalığa saçılan bilgilerden, AKP lideri Erdoğan’ın, Gülen hareketinin aşırı güçlenmesinden tedirgin olduğu için başka İslami cemaatlere ciddi yatırımlar yapmış olduğunu; bunları başta eğitim olmak üzere toplumsal alanda Gülen hareketine alternatif faaliyetlere teşvik ettiğini öğreniyoruz.

Özetle, sivil olması beklenen Gülen cemaatinin gözü siyasi alanda, siyasi olması beklenen AKP’nin de gözü sivil alanda. Zaten kavga da esas olarak bu yüzden çıkıyor.