Daha önce çok tartışılan kiralık işçi dönemi hayatımıza girmek üzere. Sendikalar ‘Kölelik düzeni’ diye eleştiriyor. Diğer taraftan ‘Bizi rekabette öne çıkarır, Çin’le Tayland’la yarışırız’ diyen de var...
Üzerinde defalarca tartışılmış, düşünülmüş ve Avrupa’daki uygulamalarıyla örnekleri alınmış bir sistem daha hayatımıza girmek üzere. TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu, özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulması ve uzaktan çalışma gibi esnek çalışma modelini öngören tasarıyı kabul etti. Komisyonun kabul ettiği İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ile özel istihdam bürosunun faaliyet alanı genişletiliyor, geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti bu bürolara veriliyor.
Bir veto daha gelir mi?
Tasarı, özel istihdam bürolarına, işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yaparak, işçisini geçici olarak başka işverene devri yetkisini getiriyor. İşveren açısından bakmak gerekirse gayet pozitif bir uygulama, ancak işçi açısından kiralanmak pek de hoş gözükmüyor gibi! İşçisi hastalanan, izne çıkan, askere giden, gözaltına alınan, siparişi artan patron, başka işverenden ‘işçi kiralayabilecek.” Şimdi; daha önce de gündeme gelen ve sendikaların da itiraz ettiği, ‘kiralık işçi’ düzenlemesini detaylarıyla ele alalım.
Bu arada kiralık işçi düzenlemesinin 2009 yılında TBMM’de kabul edildiğini, ancak 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından da veto edildiğini hatırlatalım.
Aynı düzenleme 2011 yılında da hükümet tarafından meclis gündemine getirilmiş, Genel Kurul’da kabul edilen madde, sendikaların girişimiyle kanun metninden çıkarılmıştı. Yani bir veto daha gelir mi bilinmez...
Kimler kiralık işçi çalıştırabilecek?
10 işçinin altında işçi çalıştıran firmalar, işçilerin tamamını kiralama yöntemiyle çalıştırabilecek. Büyük işletmeler içinse kiralanan işçi sayısı, kadrolu işçilerin dörtte biri kadar olabilecek. Örneğin 100 işçi istihdam eden bir firma, 25 kişiyi de kiralama yöntemiyle çalıştırabilecek. Kiralık işçi düzenlemesinde, kiralanan işçinin işvereni özel istihdam bürosu olacak. Hemen hatırlatalım işçi sayısı 9 ve altında bulunan işyerlerinin sayısı 1.5 milyonu buluyor ve toplam işyerlerinin yüzde 85’ini oluşturuyor.
İşçi kiralama sisteminde çalışanın maaş, kıdem tazminatı, iş güvenliği, sigorta primi gibi yükümlülüklerini işveren yerine özel istihdam büroları üstleniyor. İstihdam büroları aracılığıyla işe alınma süresi 8 aydan fazla olamayacak.
Kiralık işçi çalıştırılabilecek durumlar şöyle:
- Asıl işçinin doğum iznine ayrılması.
- Asıl işçinin askere gitmesi.
- Asıl işçinin, izin, hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması halleri.
- İş güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması.
*İşletmenin iş hacminin öngörülemeyen ölçüde artması.
- Dönemsellik arz eden iş artışları.
İstihdam bürosu komisyon alacak
Peki, nedir bu Özel İstihdam Büroları?
Türkiye İş Kurumu ya da bilinen kısa adıyla İŞKUR’un internet sitesinde Özel İstihdam Bürosu (ÖİB) şöyle tanımlanıyor; “Özel İstihdam Büroları, özel hukukun koruması altında ve belirli bir sözleşme çerçevesinde işe yerleştirme faaliyeti karşılığı sadece işverenden ücret alarak, iş arayandan herhangi bir ücret ya da komisyon almaksızın, Türkiye İş Kurumundan yetki almak şartıyla, işgücü piyasasında iş arayanlarla eleman arayanlar arasında, bir işyerinde veya 9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanununda yazılı araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletişim araçları ve benzer yayın araçlarından biri ile en etkin şekilde aracılık hizmeti sağlayan gerçek ya da tüzel kişilerdir.”
Sendikalar karşı çünkü...
Kadrolu çalışmalar azalacak. Kıdem Tazminatı şartları oluşmayacağı için kısmen tazminat olayı bitecek. Özel sektör taşeronlaşmasının önü açılacak. İstihdam büroları işçi kiralayacak. Sendikalaşma kaldırılacak. İstihdam büroları işçi üzerinden kâr sağlayacak. Kiralık işçi, mesaisiz ve izinsiz çalıştırılacak. İşçilerin sigortası parça parça yatırılacak. Düzenli bir işyeri olmayacağından zam durumundan muaf kalacak.Tasarıda, kiralık işçi uygulamasının yaygınlaşmasıyla, son 20 yılda özellikle Avrupa’da bu kapsamda çalışan işçi sayısında artış görüldüğü ifade edilmekte. Tüm çalışanlar içinde özel istihdam büroları aracılığıyla çalışanların oranının Avrupa Birliği’nde yüzde 1.7, ABD’de yüzde 2.1, Japonya’da yüzde 2 olduğu kaydedildi. Bu yöntemin Avrupa’da en yaygın İngiltere, Hollanda, Lüksemburg, Belçika, Fransa, İrlanda ve Almanya’da uygulandığı biliniyor. Kiralık işçilerin toplam işçilere oranının en yüksek olduğu ülke yüzde 50 ile Hindistan görünüyor. İspanya yüzde 31, Meksika yüzde 10, Filipinler yüzde 11 ile oranın en yüksek olduğu ülkeler olarak sıralanıyor.
