Ülkemizde ne yazık ki Sosyal Güvenlik bilinci halen tam olarak oturtulabilmiş değil. Resmi rakamlara bakacak olursak; kayıt dışı istihdam oranı 2002 yılında yüzde 52,14 iken, yapılan tüm çalışmalara rağmen 2018 yılı açıklanan veriler itibarıyla ancak yüzde 34 seviyelerine getirilebildi.
Peki nedir bu kayıt dışılık?
Kayıt dışı istihdam, sosyal güvenlik açısından “niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi” olarak tanımlanır.
3 türlü kayıt dışı çalışma söz konusudur:
- Çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi,
- Çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi,
- Sigorta primine esas kazanç tutarlarının eksik bildirilmesi en fazla karşımıza çıkan durumlar.
Eğitim müfredatın içeriği son günlerde tartışıladursun ‘Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hayatı Uygulamaları’ dersleri halen eksik.
Son birkaç yıldır, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca TV ve radyolarda kamu spotları verilmeye başlandı. Bu kamu spotları kayıt dışı çalışmayı engellemeyi hedeflemiş olsa da henüz rakamlarda bir iniş söz konusu olabilmiş değildir.
Her gün onlarca ‘’300-500 prim günüm var, yaşım 60, nasıl emekli olurum?’’ sorusu gelince vicdan yapmamak da elde olmuyor.
Birçok kişi, tabiri caiz ise yaş kemale erdiğinde SGK’nın kapısını aşındırıyor. Ancak 300 – 500 günle emekli olmayı bir kenara bırakalım eşine dul, çocuklarına yetim aylığı bile bırakamayacağını öğrendiğinde iş işten çoktan geçmiş oluyor.
Yazımızda‘kayıt dışı çalışırsanız ne olur’ değil! “Sigortalı çalışırsanız nelere sahip olabilirsiniz”ayrıcalıklarını ele almaya gayret edeceğim.
Gelelim sigortalı çalışmanın faydalarına!
Emekli olacaksınız
Ülkemizde çalışan her kesimin çalışma hayatının sonunda şüphesiz hayalini kurduğu konu emeklilik. Reformları bir kenara itecek olursak, 1999 öncesi sigorta girişiniz varsa ve 5000 prim gününüz mevcut ise değişen yaş koşullarıyla emekli olmanız bir hayli kolay demektir.
1999 ve 2008 sigorta girişi olanlarda ise 7000 prim günü ve 58 ile 60 yaş arası emeklilik planlarını yapabilirler.
2008 Sonrası sigorta girişi olanlar ise kademeli olarak 61-62-63-64 ve 65’e kadar çıkan yaş koşulları ile yine 7000-7200 prim günü ile emeklilik planları yapabilirler.
Daha çok var demeyin, her geçen gün emekliliğinizden çalmayın!
Eşinize dul, çocuklarınıza yetim aylığı bırakabilirsiniz
Emeklilik için prim gününüzü tamamladınız ve emekli oldunuz diyelim. Vefatınız halinde eşinize dul, çocuklarınıza yetim aylığı bırakabilirsiniz.
Bu konu sadece emeklilerimizi ilgilendirmiyor! Tüm çalışanlarımız 900 prim gününü tamamlamaları halinde eşlerine ya da çocuklarına aylık bırakabilirler. Yine belirtmekte fayda var, dul aylığını erkekler de alabiliyor! Birçok erkek vatandaşımız, eşlerinden dolayı dul aylığı alabiliyor olmasına rağmen kuruma müracaatta bulunmadığı geçtiğimiz yıllarda açıklanmıştı.
Süt parası ve doğum yardımı alabilirsiniz
Kayıtlı çalışmanız halinde son 120 günlük priminizin ödenmiş olması şartı ile 2019 yılı için 180 TL süt parası alabilirsiniz. Eşi çalışmayan erkek personeller de bu ücreti almak için müracaat edebilirler.
Sosyal güvenlik şemsiyesi altında olan kadın sigortalılar aynı zamanda doğum öncesi 8 doğum sonrası 8 hafta (çoğul gebelik halinde 10 hafta) olmak üzere iş göremezlik ödemesinden yararlanabilir.
Doğum yardımı alabilmeniz için kayıtlı yada kayıt dışı çalışmanıza bakılmıyor. 15 Mayıs 2015 ve sonrası doğumlarda 1.çocuk için 300 TL, 2.çocuk için 400 TL 3. ve sonrası doğumlar için 600 TL doğum yardımı yapılmaktadır. Bu yardım için bölgenizde bulunan SGK merkezleri yada Kaymakamlıklardan müracaatta bulunabilirsiniz.
Ücretsiz tedavi ve ilaç haklarınız
Genel Sağlık Sigortası kapsamında herkesi ilgilendiren nokta. İçimizde ben hastalanmam diyecek olmadığına göre, herhangi bir rahatsızlık geçirdiğinizde ya da ameliyat olmanız gerektiğinde tüm tedavi masrafları sağlık uygulama tebliği doğrultusunda SGK tarafından karşılanır.
Bu konuya ayrıca dikkat çekmek gerekirse devlet hastanesinde ücretsiz olan bademcik ameliyatı, özel sağlık kuruluşlarında en düşük 5 Bin TL! Karar sizin elbette.
‘300 lira – 500 lira fazla ver, sigortamı yapma!’ demeyin
En can yakan kısım da burası aslında. Sosyal Güvenliğin bilincine varamayan birçok vatandaşımız şüphesiz ki günü kurtarmanın peşinde. Ancak unuttuğu bir şey var ki, gelecek!
300 Lira yada 500 Lira fazla para aldığınızı varsayalım, hangi sigorta şirketi sizin, eşinizin ve çocuklarınızın sağlığına bakacak bir de üstüne gelecek garantisi vererek size emeklilik hakkınızı verecek? Boşuna kendinizi yormayın, bu şekilde bir hizmet sunan başka kuruluş yok!
Ölüm halinde bile cenaze yardımınız olacak
Yine birçok sigortalılarımızın haberinin olmadığı bir uygulama ile karşı karşıyayız. Evet, SGK birinci dereceden yakında cenaze yardımı yapar. Kurum bazı istisna durumlar karşısında başvuru yapmasanız da cenaze yardımınızı bağlanan dul yada yetim maaşıyla birlikte hesabınıza aktarır. Yararlanmadığını düşünenler bağlı bulunduğu SGK merkezlerine dilekçe ile müracaat edebilirler. 2019 Yılı için belirlenen cenaze yardımı 716 TL’dir.
Yukarıda saydıklarımızın dışında olası bir iş kazası ve meslek hastalığı yada engellilik durumunuzda yine yaşınıza bakılmaksızın emeklilik imkanlarınız ve vergi indirimleriniz söz konusu olacaktır.
Konumuzun başlığı ‘ÖTV’siz Araç Alma Yolları’ olsaydı şüphesiz ki okumayan kalmazdı. Ancak kayıtlı çalışmak bunca hakkı size sunarken, geleceğinizi ateşe atmayın derim. Son sözü de ulu önder Mustafa Kemal Atatürk söylesin;
Çalışmadan, yorulmadan ve üretmeden, rahat yaşamak isteyen toplumlar; evvela haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini daha sonra da istiklal ve istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar.”
Sorularınız için: uzmanasor@gazetevatan.com
