Çalışanların İşverenleri Aracılığıyla Otomatik Olarak Emeklilik Planına Dahil Edilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelikte Değişiklik Yapılması"nı içeren Cumhurbaşkanı Kararı 2018 yılında Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Yapılan düzenleme ile sistemden ayrılan çalışanların 2 yılda bir otomatik olarak yeniden sisteme dahil edilebilmelerine ilişkin madde, 3 yıl içinde bir defalığına olacak şekilde yeniden düzenlendi. Böylece Bireysel Emeklilik Sistemi'ne (BES) otomatik dahil edilenlerden cayma veya ayrılma hakkını kullananlar 3 yıl içinde bir defalığına tekrar sisteme dahil edileceklerdi. Ayrıca bakanlık söz konusu süreyi 1 yıla kadar azaltabilecek, 5 yıla kadar artırabilecekti. Bakanlık bu yetkisini kullandı ve süreyi 4 yıla çıkardı. BES'e otomatik katılımın bir yıl ertelendiğini sigorta şirketleri iş ortaklarına duyurdu. Sigorta şirketlerinin duyurusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıklamasına yer verilerik şöyle denildi: "23.10.2019 tarihli ve 425871 sayılı Bakanlık Onayı ile işverenleri tarafından emeklilik planına dahil edilmiş ancak cayma veya ayrılma hakkını kullanmış olan çalışanların bir defalığına otomatik olarak emeklilik planına tekrar dahil edilme süresinin 4 yıl olarak yeniden belirlenmesi ve buna bağlı olarak sistemin, 2017 yılında cayma veya ayrılma hakkını kullanan çalışanlar yönünden, 2021 yılında başlatılması kararı alınmıştır”
Yani özetle, zorunlu bireysel emeklilikten cayan milyonlarca çalışanın yeniden sisteme alınacağı ve artık cayma hakkının olmayacagı, yeni adı ve yeni kimliğiyle 2020’de “Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi” olarak çalışma hayatına girecek olan sistem 1 yıl ertelendi.
BES’TEN TES’E…
Hükümetin büyük umutlarla hayata geçirdiği zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi’ne (BES) kademeli katılım süreleri geldikçe zorunlu kapsama alınan personel sayısı da arttı. 6740 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla kademeli olarak 1.000 ve üzeri işçi çalıştıran işverenler için 1 Ocak 2017’de yürürlüğe girmiş ve yaklaşık 1 milyon 750 bin kişi BES’e dahil olmuştu. Nisan ve Temmuz 2017 dönemlerinde 6.5 milyon işçi ve memur sisteme mecburi giriş yaptı.Çalışan sayısı 10 ve üzerinde ancak 50’den az olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar da 1 Temmuz 2018 tarihinden itibaren sisteme dahil oldular. Yani bu grupla beraber otomatik BES’e 2 milyon 701 bin 698 çalışan daha eklendi.
BES, eski Çalışma Bakanı Faruk Çelik döneminden bu yana gündemde tutulmaktaydı. Faruk Çelik zamanında temeli atılmış, plan projesi yapılmış uygulama yine eski Çalışma Bakanı Mehmet Müezzinoğlu zamanında uygulamaya konulmuştu. Ancak mevcut durumda hükümet beklediği verimi BES’ten ne yazık ki alamadı! Konuyla ilgili ekonomi, maliye ve çalışma bakanlığı ortak çalışmasıyla 7103 sayılı kanunla düzenlemeler yapıldı.
CAYMA ORANI ÇOK YÜKSEK
Her ne kadar BES’e çalışanlar sokulsa da bir süre sonra işçi brüt maaşının yüzde 3’ünün dahi kesilmesini istemediği için vazgeçiyor. Devletin yüzde 25’lik prim desteğine rağmen işçi kısa vadeli düşünerek cayma hakkını kullanıyor. Bu yüzden tüm teşviklere rağmen BES’de cayma oranı yüzde 60’ı aşmış durumda.
RAKAMLARLA BES
Çalışanların Fon Tutarı: 8.027,5 milyon TL
Faizli Fon Tutarı : 2.961,3 milyon TL
Faizsiz Fon Tutarı : 5.066,2 milyon TL
Katkı Payı Tutarı 6.271,4 milyon TL
Çalışan Sayısı 5.382.345 kişi
KEY GİBİ GEÇMİŞİN KÖTÜ İZLERİ ETKİLİ
Peki bireysel emeklilikte otomatik katılım neden istenen seviyeye gelemedi? Ekonomi yönetimi alınacak tedbirleri düşünürken, bu soruya da cevap arıyor. Zira tasarrufların artırılması önemli. Bu sistemin oturması isteniyor. Bunun için de sistemin aksaklıklarının giderilerek yeniden hayat bulması için strateji belirleniyor. Strateji belirlenirken aksamanın kaynağının bilinmesi de önemli. Öncelikle konunun çalışanlara yeterince anlaşılır bir dille aktarılması ve anlatılması sağlanacak. BES’te oluşan toplu caymaların iletişim eksikliğinden ve çalışanlara sistemin etkin anlatılmadığından kaynaklandığı tespit edilmiş en önemli eksikliklerden. Karşıt görüşlü medya yayınları ve eskiden bazı otomatik uygulamalarda yaşanan başarısızlıklar da birçok BES katılımcısını etkilemiş durumda. Öyle ki medyada eski dönemlerde yine devlet garantisinde uygulanan ve kolay kolay kimsenin biriken fonunu alamadığı KEY ve tasarruf teşvik fon ödemeleri gündeme getirilmekte. Bu durum bireysel emeklilik sistemine olan güveni insanlarda sorgular hale getirmekte. 1990 Yılları itibariyle işçilerin maaşlarından konut edindirme yardımı olarak kesilmiş ancak 20 yıllık bir zaman dilimi içerisinde geriye ancak paraları ödenmiş kesimler yaşadıkları deneyimlerle birlikte genç çalışanları çıkmaları konusunda uyarıyor. Geçmişteki kötü tecrübelerin hafızalardaki izlerinin silinmemesi otomatik BES’i zorluyor.
PEKİ TAMAMLAYICI EMEKLİLİK NASIL OLACAK?
- 2017’de başlayan ve tüm çalışanları kapsayan otomatik bireysel emeklilik sistemi, TES haline gelecek.
- Çalışanların tamamı zorunlu olarak TES’e dahil edilecek.
- Hem çalışanın maaşından kesinti olacak hem işveren katkı yapacak hem de devlet de katkı sağlayacak.
- İşverenin mevcut yükünü arttırmayacak bir katkı formülü kurgulanacak. İşsizlik fonundan katkı yapılması da masadaki seçeneklerden biri.
- TES için az maaş alandan az, maaşı yüksek olandan daha yüksek kesinti yapılacak.
- Her çalışanın bir TES hesabı olacak ve tüm kesintiler bu hesapta birikecek.
-Tıpkı kıdem de olduğu gibi çalışan istediği zaman TES’ten çıkamayacak. Kademeli çıkış hakkı tanınabilir. Çalışan, emekliliği geldiğinde sistemden çıkabilecek.
Bakalım bu önümüzde ki 1 yıl içerisinde TES sistemi nasıl şekillenecek.
Bekleyip göreceğiz…
