Dünyanın her köşesindeki insanlar, uzmanların tavsiye ettiği hava kalitesinin çok daha altında soluyor. Bu, İsviçreli hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir’in yıllık raporunda yer alan çarpıcı bir bulgu. 138 ülkenin değerlendirildiği rapora göre, sadece yedi ülke, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) PM2.5 olarak bilinen zararlı küçük partiküller için belirlediği güvenli sınırları aşmıyor.
Avustralya, Yeni Zelanda ve Estonya dışında birkaç küçük ada devletleri bu sınırlara uyan örneklerden. Bu ülkeler, dünya çapında ciddi hava kirliliği sorunuyla mücadele eden çok küçük bir grup. Zira Çad, Bangladeş, Pakistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Hindistan gibi ülkelerde, hava kalitesi o kadar kötü ki, PM2.5 seviyeleri DSÖ’nün önerdiği limitlerin 10 katına kadar çıkıyor. Hatta Çad’da bu oran, korkunç bir şekilde 18 katını buluyor.
HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÜM RİSKİNDE İKİNCİ SIRADA!
PM2.5, vücuda sızabilen ve organlara zarar verebilen son derece ince, zararlı partiküller. Uzmanlar, bu partiküllerin sağlığı ne denli tehdit ettiğini sıklıkla söylüyorlar ve hâlâ “güvenli” bir seviyenin bulunmadığını da belirtiyorlar. Hava kirliliği, kalp hastalıkları ve yüksek tansiyon gibi hastalıkların hemen ardından, ölüm riskinde ikinci sırada yer alıyor.
IQAir CEO’su Frank Hammes, hava kirliliğinin etkilerinin anında görülmediğini, uzun vadede 20-30 yıl sonra bile ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini söylüyor. Ancak doğru politikalarla bu felaketten kaçınılması mümkün. Gerçek şu ki, hava kirliliği, insanların en çok ihmal ettiği ve göz ardı ettiği sağlık sorunlarından biri.
TÜRKİYE’NİN DURUMU NASIL?
Ülkemiz ise hava kirliliğinde 67’nci sırada yer aldı. Rapordaki haritaya göre Türkiye’nin en temiz ili Kırşehir. Ancak ‘Havası en kirli şehirler’ listesinde Kırşehir, 8 bin 954 kent arasında 4 bin 409’uncu. Yani orta sıralarda bulunuyor. Havası en kirli ilimiz ise bu listede 660’ıncı olan Düzce... Eskişehir Hekimdağ, Aydın, Gaziantep Şehitkamil ile Bilecik Bozüyük de dünyada en kirli havası olan ilk 1000 yer arasında bulunuyor.
BİRKAÇ UMUT VERİCİ GELİŞME DE VAR
Tüm bunlarında dışında IQAir’in raporunda dikkat çeken birkaç umut verici gelişme de var. Hindistan’da hava kalitesi, 2023 yılı ile 2024 yılı arasında yüzde 7 oranında iyileşti. Çin ise 2013-2020 yılları arasında kirlilik oranlarını yarı yarıya azaltmayı başarmıştı, bu eğilim 2024’te de devam etti. Pekin’deki hava kalitesi, neredeyse Bosna-Hersek’in Saraybosna şehriyle aynı seviyeye geldi. Dikkat çeken bir diğer gelişme ise Saraybosna’nın Avrupa’nın en kirli şehri olmaya devam etmesi.
Hava kirliliği sadece büyük endüstriyel ülkelerle sınırlı değil. Doğu Avrupa ve Balkanlar gibi bölgelerde de ciddi kirli hava problemleri yaşanıyor. Kopenhag Üniversitesi’nden çevre epidemiyoloğu Zorana Jovanovic Andersen, Doğu Avrupa ve AB dışındaki Balkan ülkelerinin, kıtanın en kirli havasını soluduğuna dikkat çekiyor. En kirli ve en temiz şehirler arasındaki farkın ise tam 20 katı bulabildiğini belirtiyor.
Günümüzde hükümetler, hava kalitesini iyileştirmek adına yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapıyor, toplu taşımacılığı teşvik ediyor ve bisiklet yolları gibi altyapı projeleriyle yeşil ulaşımı destekliyor. Fakat hava kalitesi ölçüm verileri, birçok bölgede eksik veya yetersiz, özellikle de gelişmemiş ülkelerde! Bu da hava kirliliğiyle mücadelede büyük bir engel teşkil ediyor.
