Yerli sismik izolatör geliyor! Maliyeti ne kadar, her bina için uygun mu? İşte merak edilen cevaplar

Büyük deprem felaketinden sonra güvenli yapılar için izolatörler gündeme geldi. Depremin etkisini azaltan cihazların konutlarda kullanımı tartışılırken, yerli bir marka kamunun da desteğiyle üretime geçmek için kolları sıvadı. İnşaat Mühendisi Adnan Doğan’ın geliştirdiği ve Deprem Fatihi adını verdiği sismik izolatörlerin, deprem bölgesinde kullanılması planlanıyor. Hürriyet'te yer alan habere göre; İzolatör üretimi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’yla Kahramanmaraş depremlerinden önce temasa geçtiğini belirten Doğan şunları söyledi: “Bakanlığımız tarafından stratejik önceliğe sahip yatırım teşviki alarak, ocak ayında Yozgat Boğazlıyan Fuat Oktay Organize Sanayi Bölgesi’nde 50 bin metrekarelik alan bizlere tahsis edildi. Şu anda proje çalışmalarını yapıyoruz. 1 aya kalmadan inşaatına başlayacağız. 3 aya kalmadan da üretime başlamayı hedefliyoruz. Ancak bizler bunu beklemeden, iş ortaklarımızın bulunduğu Konya, Kayseri ve Gebze organize sanayi bölgelerindeki fabrikalarda üretime 1 ay içinde başlayacağız. FSM Doğan Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Doğan, izolatör konusunda bilinmesi gerekenleri 8 maddede şöyle sıraladı: İzolatör yani sismik izolasyon dediğimiz sistem, yapının depremlere karşı dayanım kapasitesinin artırılması ya da yapıya zeminden aktarılan sismik kuvvetlerin azaltılması prensibine dayanan, depreme karşı dayanıklı yapı tasarımı yaklaşımı. Deprem Fatihi ise düşük sürtünme, yüksek sönümleme kapasitesiyle sismik hareket esnasında temel ile yapı arasındaki yatay bağlantıyı keserek, yapıya aktarılan enerjiyi geleneksel yöntemlere göre daha yüksek şekilde kısıtlıyor. Yer hareketlerini, yer enerjisini yapıya yansıtmayarak bypass eden Deprem Fatihi, yükü temele eşit şekilde yaydığı için binanın üstünü koruduğu kadar altını, yani temeli de koruyor. İzolatörler türlerine göre farklı oranlarda sönümleme (deprem kuvvetini azaltma) özelliklere sahip. Kauçuk izolatörler ortalama yüzde 20, sarkaç izolatörler ortalama yüzde 30 oranında koruma sağlarken çelik esaslı üretilen Deprem Fatihi, depremin yapılara yaptığı kuvveti yüzde 99’un üzerinde azaltıyor. İzolatörler uzun ömürlü sistemler. Yüzde 100 çelik esaslı ve sürtünmeye maruz kalmayan yeni ürünün ömrü ise bina ömrünün en az iki katı kadar. Yüzlerce depremi atlatabileceği belirtiliyor. Kauçuk ve sarkaç izolatörler sürtünme esaslı çalışıyor. Deprem enerjisini sürtünerek, yırtılarak, hasar görerek sönümlüyor. Teknolojisi bu şekilde işliyor. Bu da elbette izolatörün ömrünü kısaltan bir durum. Deprem Fatihi, yüzde 100 çelik esaslı malzemelerden tasarlanıyor. Sürtünme gerçekleşmiyor ve malzemeler hasar görmüyor. Sürtünme olmadığı için de sönümleme, yani koruma oranı yükseliyor. İzolatörler başta konutlar olmak üzere pek çok yapıda kullanılabiliyor. Deprem Fatihi’ni konutlar, kamu binaları, köprüler, hastaneler, viyadükler, okullar, müze ve kültür merkezleri, data merkezleri, nükleer santraller, afet yönetim binaları, havalimanı terminal binaları, üretim ve depolama tesisleri gibi stratejik yapılar dahil hemen hemen her türlü yapıda kullanmak mümkün. Mevcut izolatörlerde yaklaşık 9-10 kat sınırı varken, Deprem Fatihi’nde ise kat sınırı yok. İki katlı binaya da 100 katlı binaya da kullanılabiliyor. Ancak tüm izolatörler projeye uygun üretiliyor. Bu husus gözden kaçırılmamalı. Tüm izolatör türleri mevcut yapılara da uygulanabilir. Deprem Fatihi’ni de mevcut yapılara uygulayabilirsiniz ancak burada şöyle bir kriter var; izolatörün uygulanacağı mevcut yapının bitişik nizam olmaması gerekiyor. Eğer varsa da her iki yapıyı kapsayarak uygulama yapılabiliyor. Deprem Fatihi her projeye uygun olarak farklı tasarlanıp üretiliyor. Kat yüksekliği, bina ağırlığı, öngörülen deplasman mesafesi gibi farklı parametreler Deprem Fatihi’nin maliyetini değiştirebilir. Yeni inşa edilen projelerde Deprem Fatihi kullanıldığında, inşaatta kullanılan demir, beton, kalıp elemanlarından yaklaşık olarak yüzde 40 civarında tasarruf sağlanır. Örneğin: 9-10 katlı bir binada, 100 metrekare daireler olduğunu varsayarsak, metrekare başına düşen Deprem Fatihi maliyeti yaklaşık olarak 1.200-1.300 lira civarında olacaktır. Fakat inşaatta yapılacak tasarrufla birlikte metrekare başına reel maliyet 600-800 lira civarında gerçekleşecektir. Mevcut yapılarda böyle bir tasarruf mümkün olmamakta, ek olarak montaj maliyeti olmaktadır. Ancak burada da avantaj da yıkıp yeniden bir bina inşaat etmekten çok daha düşük bir maliyettir. Deprem sonrasında satılık ve kiralık ev ilanları da değişti. Evin konumu, manzarası yerine depreme karşı ne kadar güvenli olduğu öne çıkmaya başladı. Son günlerde sitelere eklenen ilanlarda şu ifadeler yer alıyor: ‘Sismik izolatörlü ev’, ‘Zemin etüdü yapılan Bina’, ‘Risk tespiti yapıldı’, ‘Deprem yönetmeliğine uygun.”