Kıdem tazminatı ile ilgili flaş detay, 1999 sonrası işe başlayanlar dikkat! Beklemeden...

Kıdem tazminatı ile ilgili flaş açıklama! İşe başlama tarihi belirleyici oluyor. Pek çok çalışan farkında değil. Kıdem tazminatına hak kazanmada 1999 sonrası yapılan değişiklik dikkat çekiyor. Çalışanlar ne zaman emekli olacağını, hangi şartlarda kıdem tazminatı kazanacağını; EYT'liler kendi durumlarının ne olacağını merak ediyor. Hürriyet gazetesinden Noyan Doğan çalışma hayatı ile ilgili en çok merak edilen soruların yanıtı verdi. İşte o soru ve cevaplar...

Soru: 1977 doğumlu ve mayıs 2000 tarihli iş girişliyim, hiç boşluk vermeden 7150 pirim günüm var. Kıdem tazminatımı alarak işten ayrılabilir miyim? Tazminatımı alarak işten ayrıldıktan sonra hiç boşluk vermeden yeni bir işe girdiğimde ne kadar süre sonra işsizlik maaşı alabilirim?

Cevap: 1999’dan sonra işe başlayanlar 7000 prim gününü doldurmaları halinde 25 yılı beklemeden kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bu şartlarda kıdem tazminatını alabilirsiniz. İşsizlik maaşı alınabilmesi için çalışanın işten çıkarılmadan önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten çıkarılmadan önceki son 120 gün sigortalı olarak çalışmış olması gerekiyor.

KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?

Tazminat alabilmek için çalışanın işveren tarafından işten çıkarılmış olması gerekiyor. Çalışan kendi isteği ile ayrılırsa, kıdem tazminatını alamıyor. İşyerinde bir yıl çalıştıktan sonra kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Erkek çalışanlar askerlik, kadın çalışanlar ise evlilik nedeniyle işten ayrılma halinde kıdem tazminatı alabiliyor. Emekliliği gelen çalışanlar da kıdem tazminatını alıp işten ayrılabiliyor. Bunların dışında ise çalışan emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda yaşı beklemeden kıdem tazminatını alabiliyor.

KIDEM TAZMİNATI TAVANI NE KADAR OLDU?

Kıdem tazminatının 2021'de tavanı 8 bin 651,62 liraya yükselmişti. 2022 yılına ait asgari ücrete bağlı olarak bu kalemde de artış yaşandı ve 10 bin 596 liraya yükseldi.

KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

 Noyan Doğan kıdem tazminatının hesabının nasıl yapıldığını söyle açıkladı;

Çalışılan her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı ödeniyor. Giydirilmiş ücret ne demek? İkramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi tüm ödemelerin kapsamına giydirilmiş ücret deniyor. Daha açık bir anlatımla, kıdem tazminatı net ücret üzerinden değil giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanıyor. Brüt ücret ile çalışılan yılın çarpımı sonucu toplam kıdem tazminatına ulaşılıyor.

2022 yılı için asgari ücret yüzde 50 artırılarak brüt 5.004 lira oldu. Böyle 2022 yılında kıdem tazminatı alacakların tazminat tutarı da ciddi arttı. Örneğin, asgari ücretli bir çalışan, işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa, 50.040 lira tazminata hak kazanıyor. Kıdem tazminatından ise binde 7.59’luk damga vergisi kesinti yapılıyor. Bu yıl için kıdem tazminatının tavanı 10 bin 596 lira olarak belirlendi. Peki, kıdem tazminatında 10 bin 596 liralık tavan ne anlama geliyor? En basit anlatımla, çalışanın maaşı bu rakamın üzerinde olsa da kıdem tazminatı hesaplanırken 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak. Örneğin, brüt maaşınız 12 bin lira olsa da tazminat 10 bin 596 lira üzerinden hesaplanacak.

EYT’DEN YARARLANABİLECEKSİNİZ

Soru: 1.6.1999 girişliyim, 23 yıllık sigortalılık sürem var, prim gün sayım 4541. 42 yaşındayım, 2 çocuk sahibiyim, doğum borçlanması ile EYT’den faydalana bilir miyim?

Cevap: 20 yıl çalışıp, 5975 prim gün ile 56 yaşında emekli olabiliyorsunuz. Prim gün sayınız 1.434 gün eksik. İki çocuk için borçlanma yaparak prim gün sayınızı tamamlayabilirsiniz. İlk sigortalı olduğu tarih 1999 yılının eylül ayından önce olanlar emeklilikte yaşa takılıyorlar. EYT konusunda nasıl bir düzenleme yapılacağı bilinmiyor. Ancak yapılacak düzenleme prim borçlanması yapacak olanları da kapsayacak olursa EYT’den yararlanabilirsiniz.

EYT'liler yeni bir düzenleme yapılıp yapılmayacağını merak ediyor.  Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusu gündemdeki sıcaklığını korurken, gelen son dakika bilgilerine göre; EYT için 5 adımlı yol haritasının belirlendiği ortaya koydu. Sabah gazetesinde yer alan habere göre 5 formül üzerinde duruluyor. Önümüzdeki süreçte Meclis'e gelmesi için hazırlıkları yapılan EYT için başta Almanya ve Finlandiya modeli olmak üzere diğer formüller de konuşuluyor. İşte masadaki 5 formül...

1- ) Kısmi emeklilik formülü

9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar 10 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyor. Buna kısmi emeklilik deniliyor. Böylece 3600 günü tamamlayanlar kadınsa 50 erkekse 55 yaşını da doldurmak şartıyla emekli solabiliyorlar. Emeklilik yaşını 3600 günü ya da 50-55 yaş şartını tamamladığı tarih belirliyor. Ancak EYT kapsamında 3600 günü olanlar için kadınsa 50 erkekse 55 yaşını tamamlayanların emekli edilmeleri bir formül olarak duruyor.

2 - ) Emeklilik için yaş yerine sigorta ve sigorta süresine bakılması formülü

Bu formülde ise 99 öncesindeki emeklilik şartları dikkate alınıyor. Yani kadınlarda 20 yıllık (7200 gün) erkeklerde ise 25 yıllık (9 bin gün) sigortalılık süresini tamamlayanların yaş şartına bakılmadan emekli olması durumu ortaya çıkıyor.

3 - ) Kademeli emeklilik formülü (Almanya modeli)

Almanya'da daha önce uygulanan formüle göre sigortalıya bir teklif sunuluyor. Emeklilik için kaç yıl kalmışsa her yıl için belli oranda kesinti yapılıyor. Burada kesinti oranı yıllık yüzde 2 oluyor. Yani emekliliğine 4 yıl kalmış birisinden yüzde 8 kesinti yapılıyor. Böylece daha az maaşla daha erken emeklilik ortaya çıkıyor.

4 - ) Prim tamamlayarak emekli olma

Buna göre; 9 Eylül 1999 öncesinde işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5000 ile 5975 gün arasında prim gerekiyor. Burada primini tamamlayanların yaşına bakmadan hak sahibi olması durumu ortaya çıkıyor.

5 - ) Emekliliğe kadar maaş kesintisi, emeklilik şartları tamamlandığı maaş kesintisiz devam edilmesi - (Finlandiya modeli)

EYT'de bu modelde Almanya'da uygulanan sisteminde olduğu gibi belli oranda kesinti belirleniyor ve sigortalı kesintiyle erken emekli oluyor. Ancak yasanın söylediği yaşa gelip emeklilik şartları oluşunca kesinti ortadan kalkıyor.

EYT NEDİR?

EYT düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinden önceki sigorta koşullarını yerine getiren, prim günü kriterini ve ödemesini sağlayanların yaşa takılmaksınız emekli olması durumunu ifade ediyor.
EYT, 1999 yılında emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile ortaya çıkmıştır. 8 Eylül 1999 tarihine kadar emeklilik şartı, kadınlar için 20, erkekler için ise 25 yıl sigortalılık şartı ile birlikte 5000 prim günüydü. 8 Eylül 1999 tarihinde çıkartılan kanun ile emekli olabilmek için yaş şartı getirildi.

İLK İŞE BAŞLAMA TARİHİ ÖNEMLİ

Soru: 14.9.1998 tarihinde öğrenim gördüğüm meslek lisesi tarafından stajyer olarak SGK tescil kaydım yapılmış olup işe başlangıç tarihim bu şekilde görülmektedir. Ancak staj süresi sonrasında fiili olarak ilk işe başlangıç tarihim ise 21.6.2001’dir. Sizce hangi tarih ilk sigortalılık tarihidir? 

Cevap: Staj sigorta başlangıcı sayılmıyor, çünkü staj döneminde emeklilik için prim yatmıyor. Ancak staj süresinde yatan primler prim gün sayısını etkiliyor. Dolayısıyla ilk işe girdiğiniz tarihten itibaren emeklilik hesabınızı yapacaksınız. Sizin durumunuzda emekliliğiniz için baz alacağınız tarih 2001 yılıdır.

TEMİZLİKÇİYİ SİGORTALAMAK ZORUNDASINIZ

Soru: Bina temizliği için çalıştırılan kişilere nasıl sigorta yapılır? Prim miktarı ne olur? Binamız 8 daire, sigorta yapma zorunluluğu olur mu? 

Cevap: Apartman yönetimi olarak işveren konumuna geçiyorsunuz. Temizlik için çalıştırdığınız kişiye sigorta yapmak zorundasınız. Kişi ay içinde 10 günden az çalışıyorsa sadece iş kazası ve meslek hastalığı primi ödeyerek, sigorta yapacaksınız. Ayda 1 gün çalışanlar için ödenecek prim, 3.34 lira. Bu kişi ayda 5 gün çalışıyorsa apartman yönetimi olarak 16.7 lira prim ödeyeceksiniz.