Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor! O para son maaştan ödenir...

Çalışanlar iş hayatı ile ilgili çok sayıda soruya yanıt arıyor. Milyonlarca çalışanın hakları iş kanununda tek tek açıklanıyor.İzin hakları, emeklilik, işten ayrılırken alınacak tazminat... İşte o sorular ve yanıtları...

KULLANMADIĞIM İZİNLERİN PARASINI NASIL ALABİLİRİM?

Altı yıldır çalışmakta olduğum iş yerinde yılda sadece bir hafta izin kullandırdılar. Kullanmadığım izinlerimin parasını nasıl alabilirim? İşten kendim ayrılsam kıdem tazminatı alabilir miyim?

İş Kanunu’na göre, yıllık ücretli izin süresi işçinin iş yerindeki çalışma süresine göre belirleniyor. Buna göre, iş yerindeki çalışma süresi;Bir yıldan beş yıla kadar olanlar 14 gün,5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlar 20 gün, 15 yıl ve daha fazla olanlar ise 26 gün yıllık ücretli izne hak kazanır. İzin süreleri kanunda belirlenen sürelerin altında olamaz ama toplu iş sözleşmesiyle veya işverenle işçi arasındaki iş sözleşmesiyle artırılabilir. Yıllık izne hak kazanabilmek için bir yıl çalışmak gerekiyor. Bu nedenle 6 yıl çalışmanız var ise beş yıl izin hakkınız bulunuyor. İlk yılı saymazsak dört yıl için 14 günden 56 gün, son yıl da 20 günlük izin hakkınız bulunuyor. Yılda bir haftadan beş yılda 35 gün izin kullandığınıza göre, toplam 76 günden kalan kullanmadığınız 41 günlük iznin parasını alabilirsiniz. İzin parasını çalışırken almanız mümkün bulunmuyor. Ancak, kendi isteğinizle ayrıldığınızda veya işveren tarafından işten çıkartıldığınızda kullanılmayan izin paralarını alabilirsiniz.İşçinin, haklı fesih dışında bir sebeple kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı ödenmez. Sadece, kullanmadığınız izinlerin parasını alabilirsiniz.

Firmamızda 3 yıldır çalışan bir işçimiz işten ayrıldı. Arkadaşımız 3 yıldır izin kullanmadı.İşten ayrılan işçiye geriye dönük kaç yıla kadar izin ücreti ödenebilir? İzin parası ödeyecek miyiz?

İş Kanunu'na göre; iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. İşçiye çalıştığı dönem içinde kullanmadığı izinlerin toplamı kadar, yani 3 sene çalışmış ve hiç izin kullanmamış ise 42 günlük ücreti tutarında izin parası ödenmesi gerekir.

İŞVEREN İŞTEN ÇIKMA BASKISI YAPARSA NE YAPMALI?

Çalıştığım iş yerinde nisan ayında çalışmalara 20 gün ara verildi. Verilen ara sırasında memlekete gittim ve oradayken şehirler arası yol yasağı geldi. İstanbul’a dönemediğim için iş yeri devamsızlık uyarısında bulundu. Gerekçemi yazılı olarak bildirince beni ücretsiz izne ayırdılar. O tarihten beri ücretsiz izin parası alıyorum. İşveren ücretsiz izni 17 Temmuz’dan itibaren yeniden uzattı. Şimdi de işten kendi isteğimle çıkış yapmamı istiyorlar. Ne yapmalıyım?

Pandemi dolayısıyla getirilen işten çıkarma yasağı 17 Ağustos’a kadar uzatıldı. Yasak süresi 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılabilecek. İşten çıkarma yasağı döneminde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir. Normalde rızası dışında ücretsiz izne ayrılan işçi bu durumu haklı fesih gerekçesi yaparak kıdem tazminatını alabilir. Ancak kanun uyarınca işten çıkarma yasağı süresince ücretsiz izne çıkartılan işçi bu durumu haklı fesih sebebi gösteremiyor.

İşverenin talebini yerine getirip iş akdinizi kendiniz feshettiğiniz takdirde kıdem tazminatı alamazsınız. İşveren ile anlaşıp kıdem tazminatınızı alarak ayrıldığınız takdirde ise işsizlik ödeneği hakkınızı kaybedersiniz.

Ancak, işverenin daha önceki çalışmalarınızdan dolayı ödemediği ücret, fazla mesai ücreti varsa, bu durumu haklı fesih sebebi yaparak iş akdinizi feshedebilirsiniz. Haklı fesih yaptığınızda ihbar tazminatı alamazsınız ama kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Son 3 yılda en az 600 gün çalışmanız bulunuyorsa, yeni bir iş bulamadığınız takdirde işsizlik ödeneği hakkınız da devam eder.

FON GELİRSE KIDEM TAZMİNATIMI ALABİLİR MİYİM?

İlk defa sigortalı çalışmaya 2002 yılında başladım. 5800 prim günüm bulunuyor. 17 yıldır aynı iş yerinde çalışmaktayım. İşi bırakmak istemiyorum ama kıdem tazminatı fonu gelirse kıdem tazminatımı alabilir miyim?

Kıdem tazminatının tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) dönüştürülmesine ilişkin taslak uyarınca, 31 Aralık 2021 tarihine kadar olan her bir yıllık çalışma için 30 günlük ücret üzerinden, sonraki dönemde ise her bir yıllık çalışma için 19 günlük ücret üzerinden hesaplanan kıdem tazminatı, tazminat almaya hak kazanacak şekilde işten ayrılma sırasında işverence peşin ödenecek. 1 Ocak 2022 tarihinden sonraki çalışılan her yıla karşılık 11 günlük kıdem tazminatı karşılığı fona yatırılan yüzde 3 oranındaki primler ise TES’te birikecek. Bu tutarların yüzde 25’i 60 yaşında toplu alınabilecek, kalan tutar ise emekli aylığına ilave edilerek aylık olarak verilecek.8 Eylül 1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı çalışmaya başlayanlar 15 yıl sigortalılık 3600 prim gününü; bu tarihten sonra başlayanlar ise 7000 prim gününü doldurduklarında kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilirler. Halen 5800 prim gününüz bulunduğuna göre, 40 ay daha çalışıp prim gününüzü 7000’e tamamladığınızda kendi isteğinizle ayrılarak kıdem tazminatını alabilirsiniz. Mevcut kanundaki bu haklar aynen devam edecek. Ancak, 1 Ocak 2022 tarihinden sonraki çalıştığınız her yıl için 30 gün değil 19 gün üzerinden kıdem tazminatı alabileceksiniz.Diğer yandan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, konuyla ilgili yaptığı en son açıklamada, “Kıdem tazminatı hususunda adil bir konuma bu işi getirmeden bu şekliyle bu adımı atmak adil değil, doğru değil” dedi. Dolayısıyla, kıdem tazminatının TES’e dönüştürülmesine ilişkin düzenlemenin nasıl şekilleneceğini veya gündemden çıkıp çıkmayacağını şimdiden söyleyebilmek mümkün değil.

Özel bir şirkette çalışmaktayım, yakında emekli olup işten ayrılacağım.10 yıllık hizmetim var. Tazminatım bu süreye göre mi hesaplanacak? Şirket tazminatımı bana ne zaman ödemek zorunda?

Kıdem tazminatı şu anki yasalarımıza göre en az 1 yıl aynı işyerinde çalışanlara kendi istek ve kusuru dışında ayrıldıklarında ödeniyor. Ancak sizin gibi emeklilik, askerlik, kadınlarda evlilik gibi sebeplerle istifa eden yani kendi isteği ile ayrılanlar da tazminat alabiliyor. İş Kanunu'na göre; kıdem tazminatına hak kazanarak iş sözleşmesi sona eren işçiye işveren sözleşmenin fesih tarihinde kıdem tazminatını peşin olarak ödemek zorundadır. Ancak işçinin izni olursa ve belli bir vade farkı da uygulanarak taksitle ödenebilir.Ancak işçi bunu kabul etmezse, derhal ve peşin olarak ödemek durumundadır. Ayrıca tazminatta damga vergisinden başka kesinti de yapılamıyor.

SİGARA YASAĞINA UYULUYOR

İşe aldığımız işçilerle yaptığımız sözleşmeye sigara içme yasağı ile ilgili özel madde koyduk. Ancak bazı işçiler gizli gizli sigara içiyor. Biz bu işçileri tazminatsız işten atabilir miyiz?

İşçilerin iş veren tarafından konulan ve yasalara uygun yönetmelik, ya da yönergelere uyma zorunluluğu vardır.İşverenin koyduğu kurallar yasaya aykırı değilse geçerlidir.Ayrıca sözleşmede de yasaya aykırı olmayan maddeler varsa buna her iki taraf da uyar. Bir işyerinde sigara içme yasağı uygulanıyorsa ve işçinin yasağın söz konusu olduğu bölgelerde sigara içtiği tespit edilmişse, tazminatsız olarak işten çıkartılabilir.

Yargıtay bu konuda çoğu kez işçileri haksız bulmuştur.İşçiye getirilecek sigara içme yasağının hukuki bir değer taşıyabilmesi için mevzuat, toplu iş sözleşmesi ya da iş sözleşmesi ile konulmuş olması gerekir.

Bunlar dışında, işverenin yönetim hakkına dayanarak tek taraflı bir irade ile sigara içme yasağı koyabilmesi olanağının varlığı tartışılabilir. Bununla birlikte, özellikle yangın tehlikesinin bulunduğu işyerlerinde, can ve mal güvenliği yönünden, işverenin sigara içmeyi yasaklaması mümkün sayılmalıdır.

ASKERDE ÖDENEK KESİLİYOR

Halen işsizlik ödeneği alıyorum, 4 ay daha alacağım. Askerliğim yaklaştı.Askere gitmem gerekiyor, bu durumda askerde iken işsizlik ödeneğime devam edebilir miyim?

Muvazzaf askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmanız durumunda işsizlik ödeneğine hak kazanamazsınız.Ancak işsizlik ödeneğine hak kazanacak biçimde işten ayrılmanızın akabinde işsizlik ödeneği başlayacak iken muvazzaf askerliğe başlamanız halinde işsizlik ödeneğini askerlik süresince almamanız gerekiyor.Askerlik görevi sonunda ise 30 gün içinde başvurmanız durumunda alamadığınız işsizlik ödeneklerini ay be ay almaya başlayabilirsiniz. (Kaynak: Habertürk-Yeni Asır)