Bütün çalışanı ilgilendiriyor! Bir saat bile çalışsa...

Milliyet gazetesi yazarı Cem Kılıç 'İşçi hafta tatilinde ‘Ben çalışırım’ diyemez' başlığı ile kaleme aldığı yazısında bütün çalışanları ilgilendiren bir konuyu ele aldı. İşte o yazı...

İşin görülmesini şekillendirme hakkı kural olarak işverendedir. İşveren yönetim hakkına dayalı olarak işçilerin hangi günlerde hangi saatler arasında çalışacağına karar verme hakkına sahiptir. İşçi de bu sürelere uymakla yükümlüdür. Bununla birlikte işveren yönetim hakkını kullanırken mevzuatın öngördüğü sınırlamalara uygun hareket etmek zorundadır. Hatta işçinin onayını alsa bile bu sınırlamalara aykırı hareket edemeyecektir. Dinlenme hakkı mevzuatımızda ayrıntılandırılmış, ara dinlenmesi, hafta tatili, yıllık izin hakkı gibi somut görünümler kazanmıştır. Hafta tatili işçilere yedi günlük zaman dilimi içinde en az yirmi dört saat dinlenme imkânı tanıyan tatil türüdür.

Her çalışan hafta tatiline hak kazanamaz

İşçiler tatil gününden önceki iş günlerinde çalışmış olmaları koşuluyla yedi günlük zaman dilimi içinde en az yirmi dört saat dinlendirilmek zorundadır. Bu noktada önemli olan işçinin daha önceki günlerde çalışmış olması veya daha önceki günlerin İş Kanunu uyarınca çalışılmış gibi sayılan günlerden olmasıdır.

Eğer bir hafta içinde hafta tatilinden önceki günler çalışılmamışsa ve çalışılmış gibi değerlendirilen günlerden de değilse işçi hafta tatiline hak kazanamayacaktır. Çalışılmış gibi değerlendirilen süreler Kanunun 63. maddesinde sayılmıştır.

Bunlar işçinin çalışmadığı halde çalışma süresinden sayılan süreler, yasadan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, bir haftalık süre içinde kalmak kaydıyla işveren tarafından verilen diğer izinler ve rapor süreleridir.

Denkleştirme yapılamaz

İş yerinde denkleştirme uygulaması mevcutsa hafta tatilinin yoğunlaştırılmış iş haftalarından sonra diğer haftalarda kullandırılması yoluyla denkleştirilmesi mümkün değildir. Denkleştirme halinde hafta tatili kullandırılmadan çalışan işçiye hafta tatili için doğrudan fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir.

Ertelenmesi mümkün değil

Hafta tatilinin devamlı şekilde aynı günde kullanılması bir zorunluluk değildir. İşveren işin gereğine göre hafta tatilinin günü değiştirme hakkına sahiptir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, iki hafta tatili arasında en fazla altı gün olmasıdır. Dolayısıyla, değişiklik yapılırken hafta tatilinin öne çekilerek değiştirilmesi gerekmektedir. Kanun yedi günlük bir zaman diliminde en az yirmi dört saat dinlenmeyi aradığından, iki hafta tatili arasında yedi veya daha uzun bir sürenin olması, hafta tatilinin kullandırılmadığı anlamına gelecektir. Bu konuyla bağlantılı bir Yargıtay kararında, çalışana hafta tatili karşılığında ilerleyen günlerde izin verilmesinin hafta tatilinin kullandırıldığı anlamına gelmeyeceği açıkça vurgulanmıştır.

Nasıl hesaplanır?

İşçinin hafta tatilinde dinlendirilmesi ve çalışmaksızın ücrete hak kazanması gerekmektedir. Bu nedenle hafta tatilinde çalışmayan işçiye çalışmaksızın ücret ödenmesi zorunludur. Hafta tatili ücreti işçinin çıplak bir günlük ücretidir. İşçi saat ücretiyle çalışıyorsa hafta tatili ücreti işçinin 7.5 saatlik ücreti kadardır. Fakat işçinin ücreti aylık maktu bir tutar olarak belirlenmişse, işçinin hafta tatili ücreti bu ücretin içinde yer aldığından ayrıca hesaplanarak işçiye ödenmemektedir. İşçinin raporlu olması halinde hafta tatili ücreti Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenmektedir.

İdari para cezası uygulanır

Hafta tatilinde çalışılması halinde işverene çalışma sürelerine uymaması nedeniyle idari para cezası uygulanabilecektir. İşçi sırf hafta tatilinin kullandırılmamasını gerekçe göstererek iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecek ve kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Yargıtay da hafta tatilinde çalıştırılmanın hukuka aykırı olduğunu belirtmekle birlikte, bu güne ait çalışmanın ücretinin ayrıca ödenmesi gerektiğine hükmetmektedir. Hatta takip eden haftada izin kullandırılmış olsa bile hafta tatili ücretinin ödenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

İşçilerin hafta tatilinde çalışmayı kabul ettiklerine dair onaylar gerek iş sözleşmeleri ile gerekse diğer iç hukuk kaynakları ile zaman zaman işverenlerce alınmaktadır. Fakat dinlenme hakkı işçinin onayıyla dahi vazgeçemeyeceği bir hak olup, işverenin bu yönde aldığı onaylar geçerlilik taşımamaktadır. Dolayısıyla, işçinin onay vermiş olması hafta tatilinin kullandırılmaması için bir gerekçe olmayacaktır.

Çalışan fazla mesai ücreti alır

Hafta tatilinde yapılan çalışmanın ücreti doğrudan fazla çalışma olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, işçi haftanın önceki günlerinde 45 saati tamamlamamış olsa da hafta tatilinde yapılan çalışma ücretinin normal saatlik ücrete göre yüzde elli zamlı ödenmesi gerekmektedir. İşçinin hafta tatilinde çalıştığı süre de fark etmemekte, hafta tatilinde bir saat dahi çalışılmış olsa da tam gün çalışılmış gibi hesaba katılmaktadır. Fazla çalışma ücretinin ücrete dâhil olduğu çalışanlar açısından da hafta tatilinde çalışma halindeki ücretin ayrı şekilde hesaplanarak ödenmesi aranmakta, hafta tatilindeki çalışmanın ücretinin temel ücretin içinde ödendiği iddia edilememektedir. Bu nedenle hafta tatilinde çalışan işçiye işlem hukuka aykırı olsa da ücretinin ayrıca hesaplanarak ödenmesi gerekmektedir.