Zeka küpü minikler

Çocukların beyin gelişimindeki en önemli adımlar, beslenmenin etkisi, oyuncak ve uyku düzeninin önemi gibi konularda uzman doktorlarımız Çocuk Cerrahisi Uzm. Opr. Dr. Emel Oğuz Avcuoğulları ve Uzm. Dr. Ahmet Çevikaslan ile sohbet ettik. Bakın, neler anlattılar: “Zeka gelişimi için ilk ve en önemli adım sağlıklı bir gebelik süreci. Çünkü bebeklerde beyin gelişimi, büyük oranda anne karnında tamamlanır. Anne karnındaki beş aylık bebekte dokunma ve işitme duyusu gelişmiştir. Bu bakımdan hamilelikte protein ve Omega3 açısından zengin deniz ürünleri, anne karnındaki bebeklerin beyin gelişimi için çok yararlı olur.”

İLK BİR YIL
Bebeklerin 1. ayında düşük yoğunlukta, karmaşık olmayan, basit uyaranlar yeterlidir. Bunun yanında yakın bedensel temas asla ihmal edilmemeli.
1. ve 3. aylar arasında bebeklerde gözle takip belirginleşir. Uyaranlar arasındaki basit farkları anlamaya başlar. Anne sesindeki tonlama farkını, açık-koyu renk ve şekilleri ayırt edebilir. Bu dönemde bebekle yumuşak ve samimi bir tonla konuşmak önemlidir.
3-5. aylarda bebeğimizin görme duyusu daha da kesinleşir. Karmaşık objeleri, içlerindeki tezatlıkları ve benzerlikleri daha iyi kavrar. Nesne hareketleri bebekleri daha çok uyarır.
6 ve 7. aylarda nesnelerin basit işlevleri, ne işe yaradıkları bebeğin dikkatini daha çok çeker. Bu dönemde nesneler basit işlevleri ile tanıtılabilir hatta bebeğiniz de bunu deneyebilir.
7-8 aylık dönemde nesnelerin sesi, işlevi ve rengi gibi özellikleri arasında bağlantı kurmayı başarır. Örneğin su sesinin banyoyu temsil ettiğini kavrar.
9-12 aylık dönemde nesneleri kendisi de basit amaçlarına uygun olarak rahatlıkla kullanabilir. İlk kelimelerini söyleyebilmesi ve bedenini daha kıvrak hareket ettiriyor olması, çevreyi keşfetmesinde yardımcı olur.
Bunlara ek olarak bir yıl süreyle tıbbi bir engel de bulunmuyorsa, bebek anne sütü almalı ve uykusu düzenli olmalı.

UYKU DÜZENİ
Uyku düzeni zeka gelişimi çok önemlidir. Özellikle 22.00-05.00 saatleri arası, endorfin salgısı (mutluluk hormonu) ve büyüme hormonunun en çok salgılandığı uyku sürecidir. Bebeğin bu süreçte uyumasını sağlamak önemlidir. Uyuduğu ortamın karanlık olması da uykuda salgılanan hormon düzeylerine pozitif etki yaptığı için, bebeklerin karanlıkta uyumaya alıştırılmasında fayda var. Bebeğe uykuya geçişte yavaş ve enstrümantal bir müzik dinletilebilir.

OYUNCAK SEÇİMİ
Özellikle yaşına uygun oyuncaklar seçilmelidir. Çocuğa oyuncak hakkında bilgi verilmeli, nasıl oynayacağı ona anlatılmalı, renk, şekil ve boyut algısını geliştirmeye yönelik karmaşık tek bir oyuncak değil, ayrı ayrı basit oyuncaklar seçilmelidir.

SOSYAL İLİŞKİLER
Bebekler 6. aydan itibaren sosyalleşir. Çevre algılarının, insanlarla iletişim becerilerinin ve sosyal zekalarının gelişimi için evin dışına çıkarılmaları ve aile bireyleri dışındaki insanları görmeli önemlidir. Dışarı çıktıklarında her hangi bir problemle karşılaşan çocuklar, onlarla yüzleşip çözüm üretmeye uğraşır. Bu da beyin gücü gelişimini destekleyici bir unsurdur. Ancak unutulmaması gereken bir şey var ki; yabancı ortamlarda yalnız bırakılmamaları gerekir.

İLETİŞİMİ GÜÇLENDİRİN!
Dokunmak, konuşmak, görsel temas… Bütün karşılıklı iletişim olanakları kullanın. Dokunmak sakinleştirir, görsel temas sosyalleşmeyi ve özgüveni destekler, konuşmak ise dil ve zeka gelişimini hızlandırır. Etrafınızda olan biteni çocuklarınıza kısa cümlelerle yavaş konuşarak anlatın. Bebekte bir işitme kusuru yoksa, hamileliğin 7. ayından itibaren işitme başlar ve bu dönemden itibaren işitme temelli dil öğrenme süreci de başlamış olur. Önemli olan dış uyaran vermek konusunda istekli ama aynı zamanda seçici olmanız.
Ayrıca uyutmaya yönelik daha düşük ve monoton ses tonu, oyun oynarken daha canlı ve yüksek bir ses tonu kullanın. Ninni ve tekerlemeler sözcüklerin tekrarlandığı kafiyeli gruplardır ve sözcük öğrenmeyi kolaylaştırırlar.

BESLENMENİN GÜCÜ
Doğum sonrası ilk 1 yıl anne sütü ve 6. aydan itibaren ek besinler verilmesi önerilir. Özellikle 6. aydan itibaren protein alımı artırın. İyotlu tuz kullanılması da zeka gelişiminde çok etkili olan tiroit hormon sentezi açısından önemlidir. Karbonhidratlar da beyni en fazla destekleyen besinlerdir. Omega 3 zengini balıklar, yumurta, B vitaminleri, soya gibi gıdaların da belleği destekledikleri öne sürülür.

IQ VE EQ TESTLERİ
IQ, zeka yaşı çocuk psikiyatrisi bölümünce yapılan ve halen tartışmalı bir grup testin kişinin gerçek yaşına uygun olarak uygulanması ile hesaplanmaktadır. Psikolojik araştırmaların ışığında zeka seviyesi ölçümü ve IQ testleri, zihinsel biliş kapasitesinin değerlendirilmesinde güvenilir bir ölçüttür. EQ yani duygusal zeka ya da empati yeteneği ölçümüne yönelik psikiyatrik testler Duygusal zeka ölçümünde duygusal bilgi ve tecrübe ile zeka arasındaki ilişki nedeniyle EQ’ya yönelik IQ’dan bağımsız net bir değerlendirme mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla IQ ve EQ testlerinin sonuçları birbirine yakındır; bir kişinin IQ’su çok yüksekken EQ’su çok düşük çıkamaz.
IQ, EQ testleri ve geçerlilikleri ile ilgili ise günümüzde, çok farklı görüşler mevcut. Zaman içinde bilimsel gelişmelere paralel olarak bu görüşler değişebilmektedir.

BEBEĞİNİZİN ZEKASINI GELİŞTİRİN!
Daha parlak çocuklar yetiştirmek için Mozart mı dinletmelisiniz yoksa beyin gücünü artıran DVD’ler mi araştırmalısınız? Mother&Baby ekibi sizler için araştırdı; ipuçlarını bir araya getirdi.
Bebeğinizin beyni hayatının ilk 3 yılında şaşırtıcı bir hızla gelişir. Peki, beyninin en yüksek kapasitede gelişiyor olduğundan emin olmak için yapabileceğiniz bir şey var mı? Son zamanlarda ispatlanmış bir görüşe göre; sevgi dolu, sıcak, hareketli bir aile ortamı çocuğunuzun beyin gücünü artırmada birçok önemli rol oynuyor.

ONU TEŞVİK EDİN
Bebeğiniz doğduğunda beyninde henüz işleve başlamamış milyonlarca sinir hücresi bulunur. Bu sinir hücreleri bebeğinizin ihtiyacı olan bilgileri yavaş yavaş toplaması ve dünyayı algılamasıyla, yaşamının ilk yılları içinde işlevini başlatır.
Kanıtlanmış çalışmalar gösteriyor ki bebeğinizin beyin gelişimine yardım etmenizde teşvikin yeri çok önemli. Ona zihnini geliştiren oyunlar öğretirseniz, kafalarını kullanmalarını sağlayan oyuncaklar alırsanız zekalarının daha çok gelişeceğinden emin olabilirsiniz. Popüler bir teoriye göre de beyin hücreleri daha fazla çalışan insanların bilgileri daha çabuk kavraması ve yetenekli olması da bununla da ilgili.

TEMEL EĞİTİM
Teşvikin önemli olduğu kadar, bebeğinizin genleri de beyin gelişiminde büyük rol oynar. Zeka, huy ve eğitimle yakından alakalı. Ancak tabii ki ona hayatın her ayrıntısını siz öğretmeyeceksiniz. Çocuklarınız zaten yeni bilgileri keşfetmek içgüdüsüyle doğar ve siz farkında bile olmadan ona bazı hünerler kazandırırsınız. Sizin konuşmanız bile bebeğinizin dil öğrenme gelişimini artırır.

DAHİ ÇOCUKLAR İÇİN 25 YOL

1. Onunla konuşun. Çocuklarınızla konuşmak ve onları dinlemek yapabileceğiniz en önemli iki şeydir. Kimse onunla konuşmazsa konuşmayı öğrenemez ve kimse onu dinlemezse beyni pratik yapamaz; dolayısıyla iletişim kurmayı beceremez. Konuşun, sizinle iletişim kurmaya yaşamının her döneminde ihtiyacı olacak! Araştırmalara göre, bebeğinizle diğerleriyle konuşmanızdan farklı konuşursunuz ve bebeğiniz de konuşmayı sizin sözlerinizden öğrenir. Beyin gelişimine sizin anne şefkati dolu sözleriniz faydalıdır. Anadili diye boşuna dememişler demek ki!
2. Şarkılar söyleyin. Bebeğinizle konuşur, ona şarkılar söyler, güler, şakalaşırsanız çocuklarınız daha erken konuşur.
3. Nesneleri anlatın. Ona bazı nesneleri isimlendirip tarif edin, diğer nesnelerle karşılaştırın, ne işe yaradıklarını açıklayın. Sizi pür dikkat dinlediğini fark edeceksiniz!
4. Arka plandan gelen sesleri kesin. Televizyon ya da radyonun sesi çok açıksa siz ve bebeğinizin dinleme ve konuşma eylemlerini engeller.
5. Çocuğunuz konuşurken bütün dikkatinizi ona verin. Sırtınızı dönmemeye çalışın, diz çöküp onun seviyesine inin ve göz kontağı kurun.
6. Ona bir şeyler okuyun. Çocuğunuza bir şeyler okumak, dilini öğrenmesini sağlar, algılarını, dikkat genişliğini artırır. Bu yüzden kitapları hayatınızın bir parçası haline getirin, çocuğunuzu uyuturken mutlaka ona okuyun. Çocuğunuzun ilgisini çekmeye başladığında harflerin şekillerini göstererek okuyun, böylece bazı çocuklar okumayı üç yaşından itibaren öğrenebilir. Ona yol gösterin ama zorlamayın.
7. Müzik çalın. Her ne kadar klasik müziğin çocuğunuza daha parlak bir zeka sağladığı ispatlanmadıysa da, müzik onun zihinsel ve duygusal gelişimini zenginleştirecektir. Bazı insanlar müzik ve matematik yeteneğinin birbirleriyle alakalı olduğuna inanır. Oysa çalışmalar, müzisyenlerin matematikte birçok insandan farklı ya da daha iyi olmadığını gösterir. Çocukların matematik yeteneğine sahip olmasında daha çok ailelerin kitaplar ve iletişimle sağladığı öğrenme cesareti önemli bir rol oynar. Bu gibi aileler zaten müziğe özellikle de klasik müziğe daha düşkündürler.
8. Çocuğunuzu uyuturken ona şarkı söyleyin. Bu hem çocuğunuzun daha rahat uyumasını, hem de tekrar ile kelime hazinesini geliştirmesine yardımcı olur.
9. Müzik eşliğinde diğer şeyleri de öğretin. “ 1- 2 -3 işte yıkıyoruz ellerimizi 4- 5- 6 şimdi diş fırçalama zamanı…” gibi melodiler çocuğunuzun konsantre olmasına ve kelimeleri hatırlamasına yardımcı olur.
10.Çocuğunuzun sevdiği müziği seçmesine izin verin. Ve davullar, ziller kullanarak gürültü patırtı çıkarmasına bir süre katlanın.
11. Bırakın boyasın. Çocuklarınızın boya kalemleri ve oyun hamurlarıyla vakit geçirmesine engel olmayın çünkü bunlar el becerilerini artırır ve sanatsal bir şekilde kendilerini ifade etmelerine yardımcı olur.
12. Mutlaka beğenilerinizi sunun. Yaptıklarına iltifat edin ve onları herkesin görebileceği bir duvara asın. Bu onu memnun edecek ve güvenini artıracaktır.
13.Sanatsal faaliyetler için malzemeler bulundurun. Yumurta kutularını atmayın, alışveriş paketlerini saklayın, tuvalet kağıtlarındaki ruloları da kesmek ve yapıştırmak için kullanın. Değişik kolajlar yapmak için parktaki yaprakları toplayabilir ve duvar kağıtlarının parçalarını çocuklarınız için saklayın.
14. Sayıları hayatınızın bir parçası haline getirin. Matematiği ne kadar erken öğrenirse, o kadar rahat eder ve kendine olan güveni artar. Matematikten kastımız tabii ki o yaşta bir çocuğa çift bilinmeyenli denklemleri öğretmek değil! Merdiven basamaklarını ya da tuğlaları saymak gibi ufak adımlarla başlayın.
15. Sayıları melodik bir şekilde öğretin. “Beşten sonra altı nerde katlı kahvaltı, altıdan sonra yedi kedi ciğeri yedi” gibi.
16. Büyük küçük gibi niceliklerden bahsedin. “Masadaki tabakları sayabilir misin?” “Büyük olanı mı yoksa küçük olanı mı istersin?” gibi sorularla başlayabilirsiniz.
17. Oyuncaklar ve oyunlar yardımıyla sayıları öğretin. Buzdolabına yapıştırılan mıknatıslı sayılar, küvete atabileceğiniz köpükten yapılmış olanlar, sayılarla ilgili yapbozlar ya da monoply’nin çocuklar için olanlarından alın.
18. Bazı şeyleri parçalara bölerek sayıları öğretin. Yiyecekleri küçük parçalara ayırın ve o parçaları çocuğunuzla birlikte sayın.
19. Televizyon konusunda seçici olun. Çocuklarınızın yaşına uygun televizyon programları onları eğlendirir ve iyidir. Kaliteli televizyon programları çocukların dikkat genişliğini, kelime hazinesini, kavrayışını ve kelime telaffuzlarını olumlu yönde etkiler. Ama televizyonu asla bir bebek bakıcısı gibi kullanmayın. Çünkü o çocuklarınızla iletişim kurmakta sizin yerinize geçemez.
20. Aynı videoyu ya da DVD’yi sayısız kere izlemesi sizi endişelendirmesin. Tekrar etme çocuğunuz öğrenmesine yardım eder.
21. Gezin ve öğrenin. Bir parka, kütüphaneye ya da mağazaya yapılan gezilerde çok şey öğrenebilirsiniz. Tabii gittiğiniz yer bir plaj, ormanlık alan ya da hayvanat bahçesi de olabilir. Sizin için de çok eğlenceli bir aktivite olur.
22. Ara sıra yaptığınız şeyleri değiştirmeyi deneyin. Diğer çocuklarla oynamasını, onları ve ailelerini düzenli olarak görmesini sağlayın.
23. Bütün kamu imkanlarından yararlanın. Parklar, kütüphaneler, müzeler, sanat galerileri ve yüzme havuzları gibi yerlere çocuğunuzu götürerek sosyalleşmesini sağlarsınız.
24. Aynaları kullanın. Bebeğinizin yansımasını izleyerek vücudunu ve hareket kabiliyetini fark etmesini sağlayın.
25. Anne sütüyle besleyin. Bebeğiniz en az 6 aylık olana dek onu emzirin. Bu hem aranızdaki bağı güçlendirir, hem de bebeğinizin zeka gelişimine katkıda bulunur.

ELLERLE İLETİŞİM
Bebekler 4. aylardan itibaren ellerine hayran hayran bakmaya ve parmaklarını incelemeye başlar, bu dönemden itibaren parmaklar ve ellerle oynanan oyunlara ilgileri artar. Ebeveynler çocuklarının yaşına, bedensel, zihinsel yetilerine uygun, karşılıklı oynanan oyunlar öğretebilir. Hatta sayıları, toplama çıkarma gibi basit matematik işlemlerini de el ve parmak oyunlarıyla öğretmek çok daha kolay olur.

ÇOCUKLARIMIZI EĞİTELİM DERKEN BUNALTIYOR MUSUNUZ?
Doğmamış çocuklara Mozart dinletmek, Bebek Einstein videoları ve çocuklar için İngilizce sınıfları… Bunların hepsi minicik çocuklar için biraz fazla ve erken değil mi?
Erken yaşta ikinci bir dil öğrenmenin dışında, çocuklar diğer alanlardaki öğrenimlerde bazı sorunlar yaşayabilir. Örneğin okula başlamadan önce okumayı öğrenen çocuklar bazen yaşıtlarıyla anlaşamaz. Ayrıca çocukları yaşından önce okula başlatmak endişelerinin artmasına yol açar, öğrenme motivasyonunu olumsuz etkiler.