Başkanlık soruları!
.
Başkanlık sisteminin bundan sonra daha da çok gündeme oturacağına ve bu konuda referandumun işaretlerinin verildiğine dün değinmiştim.
Son birkaç yıldır “Başkanlık sistemi daha iyi olur, karar almada rahatlık sağlanır” tezi üzerinden gündeme gelen sistem artık “Halk böyle istiyor, mutlaka geçmemiz lazım” noktasına geldi. Seçim öncesi anketlerde “halk istemiyor” çıkıyordu, demek yenileri yapılmış.
Başkanlık sistemine geçiş için Meclis’te gereken oy sayısı 367, buna ulaşılmadığı takdirde referanduma gitmek için yeterli oy ise 330… İkinci durumda bile AKP’nin diğer partilerden 13 milletvekilini razı etmesi gerekiyor.
Diyelim ki bu oy sayısına ulaşıldı, başkanlık sistemi ile parlamenter sistem karşılaştırmasını hakkıyla yapamayan, başkanlık sistemine sahip ülkelerde neler olduğunu veya Türkiye’deki uygulamanın ne yarar sağlayacağını bilmeyenler referandumda neye göre oy kullanacak?
Her şey konuşulmalı
Başkanlıkla ilgili bazı sorular şöyle:
- Acaba gerçekten “dünyanın en gelişmiş ülkeleri” başkanlık sistemiyle mi yönetiliyor, bunlar hangileri? Gelişmiş olup da parlamenter sistemle yönetilenler hangileri?
- Başkanlık sistemine sahip ama gelişmiş olmayan, hatta “özgür olmayan ülkeler” sınıfında olan ülkeler var mı, hangileri?
- Başkanlık sistemi olan ülkelerin hepsinde “demokrasi” var mıdır? Olmayanları sayar mısınız?
- Neden “başkanlık sistemi ancak demokratik gelenekleri güçlü ülkelerde başarılı olur” denmiştir?
- Başkanlık sistemi olan ülkelerin hemen hepsi savaş veya darbeler sonrasında mı bu sisteme geçmiştir?
- Nispeten başarılı olan başkanlık sistemine sahip ülkelerde neden “2 meclis, güçlü ve bağımsız yargı, federatif yapı” vardır?
Farklar ne?
- Başkanlık sistemi deyince akla ilk gelen ülke ABD’de başkanlık çok başarılı olmuş mudur? Sistemin kilitlendiği durumlar yaşadılar mı, hangi nedenle?
- Başkan Obama neden her istediğini yapmakta özgür değildir? Türkiye ile ABD’de benzemeyen taraflar nedir?
- Türkiye’de Yargıtay, Danıştay gibi iki önemli yüksek mahkemenin ve Askeri Yargıtay’ın kalkması, en yüksek merci olan Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçilmesini nasıl etkileyecek?
- Bu durum “seçilecek olan başkanların ve tüm sistemin” yargı tarafından denetimini nasıl etkiler?
- Başkanlık sisteminde federatif yapı neden önemlidir? Üniter yapıdan federatif yapıya geçmiş ülke örneği var mıdır, yoksa bu devletler baştan “eyalet yapısı” üzerine mi kurulmuştur?
- Türkiye’nin “özerk bölgeler”e ayrılarak yönetilmesini isteyenler için “başkanlık sistemi olan ülkelerde federatif yapı” tartışmaları kolaylık sağlar mı?
- Seçilecek başkanların “Meclis’i fesh etme” yetkisi, “memurları doğrudan atama yetkisi” gibi yetkilere sahip olması demokrasiyi etkiler mi?
- Yargı, 2 meclis ve federatif yapı ile sıkı şekilde denetlenmezse, bir başkanlık sisteminde hükümet ve muhalefet partilerinin durumunda nasıl bir değişiklik olur?
Hiç değilse bu soruların cevaplarını milletvekilleri, vatandaşlar ve “halka başkanlık sistemini anlatması istenen” muhtarlar verdiği gün referanduma biraz olsun hazır sayılırız.