‘Yerel seçimlerden sonra işsizlik artabilir’
.
Türkiye’nin önde gelen giyim markalarından Sarar’ın patronu Cemalettin Sarar, yerel seçimlerden sonra tedbirli olmak gerektiğine dikkat çekti. Sarar, “Bu seçimler Türkiye’yi etkiledi. Seçim sonrasında işler durma noktasına gelebilir. İşsizlik artabilir” uyarısında bulundu. Kriz ortamında bacanın tütmesi için uğraştıklarını kaydeden Sarar, “Baca tütsün, işçi çıkarmayalım diye neredeyse kâr etmeden üretip satıyoruz” dedi.
Erkek giyim denildiğinde Türkiye’de ilk akla gelen markalardan biri olan Sarar’ın patronu Cemalettin Sarar’la İstanbul’da Nişantaşı mağazasında buluştuk.
Malum tekstil sektörü global krizden çok etkilendi. İşin duayenlerinden olan Cemalettin Sarar, hem krizi değerlendirdi hem de Sarar’ı anlattı.
Babanız siz doğduğunuz gün mü kurdu şirketi?
Evet, babam bu şirketi 19 Nisan 1944 yılında kurmuş, benim doğduğum gün ticaret odasına şirketi kaydettirmiş.
Uğurlu bir günmüş...
Kesinlikle. Şirket benimle yaşıt, ben de 6 yaşından beri işin içindeyim.
Siz vali olmak istermişsiniz...
Vali olmak istedim. Babam “Oku, doktor ol, profesör ol, vali ol” dedi ama ben kumaşların arasında büyüdüm, terzi atölyesinde büyüdüm. O atmosferden etkilendim. Sonra, “Esnaf olacağım” dedim. İlkokul sıralarında hep terzi dükkanındaydım. Çok sevdim işi. Hâlâ da çok seviyorum. Sabah 6’da kalkarım. Paydostan sonra da mesaim bitmez. İşime aşık bir adamım.
Nasıl büyüdünüz?
Eskişehir Bayat Pazarı’nda 12 metrekarelik bir dükkanda ortaya çıktı Sarar. Zamanın hazır elbisecileri de oralardaydı. Babam kumaş alır, palto, ceket, pantolon dikerdi.
Babanız Avrupa’dan gelen giysileri söker dikişlerine bakarmış...
İşini çok titiz yapardı. O zamanlar çalışan insanlar kaliteye meraklıydı. Ben ilkokuldayken her gün dükkana uğrardım. “Ağabeycim ne lazım, ceketleri göstereyim” tarzı hep müşterilere hizmet ettim. Ticareti o dönemde öğrendim.
Babanızdan öğrendiğiniz en önemli şey nedir?
İşini en iyi şekilde yapacaksın ve dürüst olacaksın. Tatlı dil çok önemlidir. Ben o küçük yaşımda üşenmez 40 takım elbise çıkarırdım müşterilere. Mutlaka alacak bir şey bulurdu müşteri. Böyle böyle işe iyice ısındık. Babamla beraber İstanbul’a gelirdik. Agop Abi, Salamon Abi... Museviler kumaş tüccarlarıydı. En iyi mal onlarda olurdu. Sultanhamam, Çakmakçılar Yokuşu’ndan çok mallar aldık. 15-20 kişi derken işler büyüdü. Ankara’daki İtfaiye Meydanı’ndan Kızılay’a sonra Çankaya’ya çıktık, şimdi dünyaya mal satıyoruz.
Boss’un katkısı büyük
İlk hamleniz ne zaman oldu?
Biz 1970’lerde atılım yaptık. 100 kişiye çıktık. Şehrin içinde 250 kişi olmaya başladık. Ankara’ya, Kayseri’ye, İzmir’e mal satmaya o yıllarda başladık. Sonra tüm Türkiye’ye sattık. 1980’de Avrupa’ya gittim arabayla... Eski sanayi makineleri aldım. 1980 İhtilali’nde Avrupa’da mal alıyordum. İmalatı büyüttük. Babamın fikriyle OSB’den 35 bin metrekare yer aldık. 1981’de fabrikayı yapmaya başladık. En iyi makineleri aldık. 1983’te Hugo Boss’la çalıştık.
Nasıl oldu bu?
Gelip fabrikamızı gördüler, yaptığımız işleri beğendiler. Onlar da bize çok şey öğretti. 15 yıl Boss’un imalatının yüzde 30’unu yaptık. Fabrikamızı iki katına çıkardık. Hugo Boss’un bize çok katkısı oldu.
Başka ülkelere de ihracat yapıyor muydunuz?
İlk ihracatımız Suriye’ye oldu, 1974’te. Sonra 1980’lerde Macaristan’a yaptık. 1983’ten sonra Avrupa’ya üretime başladık. O gün bugündür büyüyoruz. Yıllarca en büyük ihracatı Boss’a yaptık. Sarar markasıyla da ihracat yaptık.
Farklı markalarınız var...
Evet, Sarar, CCS, Interview, Saratoria adlı markalarımız var.
Türkiye’de kaç mağaza oldu?
118 mağazamız var. Corner’larla 300’ü buluyor.
Son atılımınız Sarar Kadın ve Sarev oldu. Kadın giyimine ve ev tekstiline girmeye nasıl karar verdiniz?
Gözde Sarar var, kardeşimin kızı. O da iyi eğitim aldı. Heves etti. Onu bayan bölümünün başına verdik. Bomonti’deki fabrikamız tamamen kadın giyimi üzerine çalışıyor. .
Sarev...
Özelleştirmeden Sümerbank’ı alınca bir süre düşündük, gömlek üretimine başladık. O fabrikayı modern bir şekle soktuk. Nevresim, havlu, ev ürünleri, perdelik kumaşlar, eşarp ve fular da yapıyoruz.
Rusya’da da hızla yayıldınız...
Rusya’da bayilerimiz var. Yılda 10 milyon dolarlık mal satıyoruz.
Avrupa mağazalarınız ne durumda, krizden etkilendi mi?
Avrupa’daki kendi mağazalarımızda en az ciro 1 milyon euro civarında. Türkiye ile karşılaştırdığımızda aşağı yukarı aynı. Avrupa’da yılda 3 milyon euro yapan mağazamız var, Frankfurt’ta.
Global kriz sizi ne kadar etkiledi?
Çok kriz yaşadık ama bu bir anlam ifade etmiyor. Krize deneyimliyiz ama etkilenmemek mümkün değil. Biz de firma olarak nasibimizi aldık. Fiyatlarımızı indirdik. Müşteriler geldi, “İş yok” dediler. Yani ilk elden alan müşteriler çok mutsuzdu. Biz onlara fiyatlarımızda indirimler yaptık. Onlar da mağazalarda indirime gittiler. Perakende mağazalarında yüzde 40 indirim yaptık. Fabrikamızdan satışta yurtiçi ve yurtdışı alıcılarımıza da yüzde 15-20 indirim yaptık, o kadar.
Siz de yüzde 70 indirim yaptınız mı?
Biz yüzde 70’e varan indirim yapmadık. Biz hemen hemen hiç kazanmadan satıyoruz. Baca tütsün, işçi çıkarmayalım diye neredeyse kâr etmeden üretip satıyoruz. Cirolar artsın diye bunu yaptık.
İşler durabilir
Kriz olsun olmasın Türkiye’de indirimler ve taksitli satışlar rekabet koşullarını sizce nasıl etkiliyor? İndirim yasası olmalı mı?
İndirim yasası olmalı. Eskiden Ticaret Odaları’ndan kağıt alınır, Şubat ayında yapılırdı. Şimdi sezonu açıyoruz, kapıları açıp ilk mallar çok pahalı satılıyor, 15 gün sonra indirim başlıyor. En sonunda 3 al bir öde. Felaket oldu. Tüketici kandırılıyor. Herkes güceniyor. Buna en kısa zamanda son verilmeli.
Kaç kişi çalışıyor Sarar’da?
5 bin kişi çalışıyor Eskişehir’deki tesislerimizde. İndirimimiz de yalancı değil.
Üretiminizin ne kadarı ihraç ediliyor?
Yüzde 35’i ihraç ediliyor. Avrupa’da bizim işletmelerimizde, işbirliği yaptığımız firmalarda düşüş şimdilik yok. Siparişleri de almıştık. Yaz mallarını zaten göndermiştik. 2009 kış sezonu siparişleri gelecek. İnşallah o siparişlerde aksilik olmaz.
Amerika’da da büyüdünüz...
Amerika’da 8 mağazamız oldu, depolarımız da var. Bu krizden yara almadan çıkarız diye düşünüyorum. En büyük sıkıntı girdi maliyetlerinde. Devlet yöresel ve sektörel teşvikler vermeli. Doğalgaz, elektrik çok pahalı. Bir an önce tedbir almalılar.
İktidar krizi başta yok saydı, önlemlerde de çok gecikti. İşsizlik rakamları hızla artıyor. Sizin beklentileriniz neler?
Yerel seçimlerden sonra tedbirli olmak lazım. Bu seçimler Türkiye’yi etkiledi. Seçim sonrasında işler durma durumuna gelebilir. İşsizlik artabilir. Şimdiden bile işsizlik çok arttı. Biz şirket olarak dış piyasaya çok önem veriyoruz. En önemli şey müessesenin bacasının tütmesi.
AVM’lerde kuyruğa girenler şimdi kaçıyor
- Türkiye’de son yıllarda çok alışveriş merkezi açıldı. AVM’ler birbirine yakın, aynı markalar neredeyse hepsinde var. Pasta çok bölündü. Kriz müşterileri etkiledi. Kiralar çok yüksek... Siz de rekabet içinde olduğunuz markalarla girdiniz... Ciro beklentilerinizi karşıladınız mı?
Aynen katılıyorum size. AVM’ler bize zarar verdi. Markalar göründü ama AVM’ler iyi planlanmadı. Kiralar uçtu, çok yüksek oldu. İşler durunca sıkıntı çıktı. Kapanan mağazamız yok ama kapatanlar var, biliyorum 100 euro metrekare fiyatı ödeniyor örneğin, 200 metrekare yer tutmuş, dekorasyona da harcamış. Müşteri yok. Kuyruğa girdi insanlar AVM’lerde, şimdi herkes pişman, kaçmak istiyor. Çok yerde sorun var. Ben kapatmak istemiyorum, AVM’lere mesaj verdik, “Hepimiz aynı gemideyiz” dedik. Bazıları kira indirdi. İndirim yapanlara, ciro üzerinden alanlara teşekkür ediyoruz. Herkes elini taşın altına koymalı.
Beylikdüzü’nde otel ile Spa projemiz var
Sizin satışlarınız düştü mü?
Satışlarımız düşmedi ama indirim olduğu için kârımız yok.
2009’da yeni mağaza açacak mısınız?
Biz yatırımlara devam ediyoruz. Krizden korkmuyoruz. Yalnızca tedbirli gidiyoruz. 2009’da yurtdışı ve yurtiçinde mağaza açacağız. Ankara’da Kızılay’da 10 gün sonra mağaza açacağız.
Başka yatırımlarınız olacaktı...
Otel düşüncemiz var, Spa Merkezi düşüncemiz var. Eskişehir’de eski otogarı aldık. Beylikdüzü’nde otel yapma fikrimiz var.
Kurumsallaşmayı tam sağlayamadık
Cemalettin Sarar, “Siz tam bir aile şirketisiniz. Kurumsallaşma da önemli değil mi?” soruma, “Ben de çoluk çocuk yok, kardeşlerin çocukları ve 5 bin çalışanım çocuğum gibi” cevabını verdi ve devam etti: “Ailece çalışıyoruz. Kardeşlerimin çocukları da bizimle birlikte. Biz kurumsallaşmayı, profesyonelliği tam yapamadık. Üç kardeş hep işimizin başındayız. Getirdiğimiz profesyonel yöneticiler oldu zaman zaman ama performanslarını beğenmedik.”