Hedefimiz dünya sanat piyasasına yön veren 5 bin kişiyi İstanbul’a çekmek

Bu hafta İstanbul çağdaş sanatla dolacak. Art İstanbul yarın başlıyor, 25 Kasım’a kadar devam edecek. 22 Kasım-25 Kasım tarihleri arasında Contemporary İstanbul olacak. Art İstanbul’un fikir babası ve Contemporary İstanbul Başkanı Ali Güreli, “Dünya sanat piyasasındaki birinci halkada 5 bin kişi ikinci halkada 20 bin kişi var. Biz onları İstanbul’a çekmeliyiz. Emekleme dönemindeki Türkiye’ye bunları getirmeliyiz. Onlar da bizi izliyor” dedi.

Dünyada çağdaş sanat piyasası çok hareketli. Çağdaş sanatın yeni merkezleri ortaya çıkıyor. Çağdaş sanatın en büyük yatırımcısı olarak bilinen Amerikalıları Çin, Hindistan ve Körfez ülkelerinin yeni koleksiyonerleri zorluyor. 12 milyar dolara ulaştığı söylenen çağdaş sanat piyasası pastası artık çok katlı ve bol malzemeli bir pasta. Türkiye ve İstanbul bu pastadan pay alabiliyor mu? Sanat ve finans ilişkisi ne durumda? Bu hafta İstanbul çağdaş sanatla dolacak. Art İstanbul yarın başlıyor, 25 Kasım’a kadar devam edecek. 22 Kasım-25 Kasım tarihleri arasında ise İstanbul Kongre Merkezi’nde Contemporary İstanbul olacak. Bu yıl Contemporary İstanbul’a yabancı ilgisi geçen yıla oranla çok arttı. Tüm bunları konuşmak üzere Art İstanbul’un fikir babası ve Contemporary İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Ali Güreli’yle Sofa Otel’de buluştuk. Ali Güreli, İstanbul’un sanat yaşamına gelen hareketliliğin aktörlerinden biri. Uzun zamandır bu işe odaklanmış durumda.



- Art İstanbul başlıyor. Daha sonra da Contemporary İstanbul başlayacak. Sanat etkinliklerinin çakışması özellikle tercih ediliyor değil mi?

Evet. Art İstanbul fikri bizden çıktı. Bu yıl ilkini düzenliyoruz. Daha sonra kurumsal yapısını dönüştüreceğiz. Platform da olabilir vakıf da olabilir. Herkesin yararına bu çalışma. Çünkü çok ihtiyaç var. Planlamayı Contemporary İstanbul biter bitmez sunacağız. Art İstanbul şunu biliyor, dünyada sanat için gezenlerin zamanı değerli. Sanat için dünyadaki etkinlikleri gezenlerin içinde kendi işi mesleği olanlar var, sanata yatırım yapanlar yani koleksiyonerler ve akademisyenler var. Bütün dünya bu insanlara ‘Bana gel benim şehrime gel’ diyor. Eskiden gidilecek adresler azdı, şimdi fazla...

- Yalnızca bir etkinlik için insanları getirmek zor diyorsunuz... Başka cazibe noktalarına da ihtiyaç var değil mi?

İstanbul’un cazibesi artıyor. Bunun parçalarından biri kültür sanat. Sanat takipçileri farklı bir kimlik. Bu insanlar bir taşla 5 kuş vurmak istiyor. Galerileri, gezecek, müze gezecek, fuara gelecek, güzel zaman geçirecek. Sanat çevreleriyle buluşacak. Seneye Contemporary’nin zamanı değişiyor. 4 Kasım’da Art İstanbul , 6 Kasım’da Contemporary İstanbul başlayacak. 2013’ü tanıtım planını hazırladık. Ama bizim 5 yılı planlamamız lazım. 2014’te de yine Tasarım Bienali var. Biz de önümüzdeki sene yeni etkinlik ekliyoruz. Genç sanatçılar için çağdaş sanat etkinliği Step’i ekliyoruz. Bir de fotograf bölümü olacak.

- Çağdaş sanata ilgi hızla büyüdü büyümesine ama hâlâ Türkiye için emekleme dönemindeyiz diyebiliriz. Türkiye’de çağdaş sanat doğru değerlendiriliyor mu?

Dünyanın çağdaş sanata girişinin arkasında yatan önemli nedenler var. Günümüzün sanatı değerli ve bunu doğru değerlendirmek hassas bir konu. Dünyada çağdaş sanat öncesi sanatın ticareti yapan galeriler de tavır değiştirdi. Modern sanat ve klasik sanat çok yüksek değerlere geldi. O değerlerin ticaretini yapmak kolay değil.

- Milyon dolarlık işler...

Kaç kişi ve galeri milyon dolarlık işler yapabilir? İşletme sermayesi gerektiren önemli bir iş oldu bu galerilerin işi. Oysa baktığımızda eskiden hobisi bu iş olan insanların yaptığı işti galericilik. Bu işin mutlaka hobi yanı olmalı ama sermayesi, planlamasıyla çok ciddi bir iş haline geldi artık. Yeni galeriler küçük sermayelerle başladıkları için direkt olarak çağdaş sanatla ilgilendiler. Yatırım boyutu diğer sanatlara göre daha uygun. Ve aynı zamanda da yatırım boyutu kuvvetli. Daha fiyatlar oturmadı, her an başka boyutlara gidebilir. Fırsat tanıyor çağdaş sanat insanlara.

- Teknolojideki gelişmeler de bunu çok etkiledi. İnternetten sanatçıyı takip edip motive eden koleksiyonerler var. Müzayedelere dünyanın öbür ucundan katılanlar var.

Dün Yaşam Şaşmazer (heykeltraş) buradaydı. Sofa Otel’deki en son müzayedede Yaşam’ın bir işi vardı. 85 bin liraya satıldı. O satışın kime gittiğini bilmiyorum ama o müzayedeye Amerikalı bir müze telefonla katıldı. Son anda bütçede tıkandı ve biri onların üzerine çıkıp aldı. İnternet ve iletişim sanatı çok etkiledi. Eskiden akımlardan konuşuyorduk. Artık yok bunlar. Her sanatı yakından izleyebiliyorsunuz. Tokyo’dakine de Londra’dakine de anında ulaşabiliyorsunuz.

- Bu yaratıcılığı nasıl etkiledi?

Sanatçı dünyanın her yerindeki teknikleri, özgünlükleri görüyor. İzliyor. Kopyacılık da bitti. Bunu yaparsanız yani kopyalarsanız yakalanırsınız. İletişimin kuvveti kopyacılığın önüne geçti. Bir şeyi kopya eden sanatçı anında ortaya çıkar, mutlaka biri yakalar bunu. Özgün sanatçı özgün sanatçıdır.

- 12 milyar dolar deniliyor çağdaş sanat piyasası için.
Doğrudur.

- En büyük pay Amerikalılar’da...

Evet ama Amerikalılar’ın payı yüzde 50’den yüzde 38’e düştü. Hindistan ve Çin büyüdükçe Amerika düştü. Amerika’da ekonomik sorunlar malum. Artık sanat merkezleri yayılmaya başladı. Merkeziyetçi yapıdan çıktı sanat. Sanat fuarları çok etkilendi bunlardan. Dünyanın birçok yerinde artık sanat fuarları var.

- Yarattığı ticari hacim ne kadar?

Art Basel İsviçre 1.5 milyon euro gibi bir büyüklüğe ulaştı ticari hacim olarak. Miami’de Art Basel lokomotifliği sayesinde 12-13 sanat fuarı eş zamanlı gerçekleşiyor. Amerika’da sanat pazarı gerileyecek, çünkü diğerleri büyüyor. Yani Amerika küçülmüyor ama Uzakdoğu sermeyesi hızla geliyor. Bizim bunları iyi görmemiz lazım.

- Burada ne kadar yabancı ilgisi var? Türkiye’deki koleksiyonerlerle geleceği nokta belli... Yabancıları buraya çekemezsek gelişim zor değil mi?

Dünyadaki sanat piyasasındaki insanlar kimdir? Buna bakalım. Benim deneyimim suya taşı attınız ilk halka, birinci halkada 5 bin kişi kadar vardır. En yukaradakiler 5 bini geçmez. İkinci halka 20 bin kişi, üçüncü halka 50 bin kişidir. Bizim hedefimiz birinci ve ikinci halka. Biz onları İstanbul’a çekmeliyiz. Sizin dediğiniz emekleme dönemindeki Türkiye’ye bunları getirmeliyiz. Onlar da bizi izliyor. Daha bebekken yanına geliyorlar. Bu yıl önemli galeriler geliyor. 40-50 yaşındaki galeriler olacak burada.

- Toplamda kaç eser, kaç sanatçı var fuarda?

100 galeri 600 sanatçı 3 bin eser geliyor. Yüzde 55’i yabancı galeri. Geçen sene biz 78 galeriyle bitirdik. Şimdi 100. Yeni gelen 22 galerinin tamamı yabancı. Türkiye katılımı 45 galeride kaldı. 22 galeri içinde 10’u çok önemli. İlk kez geliyorlar. Biraz önce söz ettiğim halkalar içindeki iletişim çok kuvvetli. Birbirlerini etkiliyorlar. Koleksiyoner sayısı da çok arttı.

- Ne kadar?

400-500 kadar önemli koleksiyoner geleceğini tahmin ediyoruz. Bu kişiler dünyadaki tüm sanat etkinliklerini en yakından takip eden kişiler. 150 koleksiyoneri ismen biliyoruz. Kartlarını gönderdik... Frankfurt’tan Deutsche Bank,w 20 koleksiyoneriyle geliyor. VIP kartlarını hazırladık. Onlara da özel hizmet sunuyoruz.

Avrupa’dan, Amerika’dan gelenler ayrı Körfez ülkelerinden gelenler de ayrı. Amerika’da tatile denk geldi. Koleksiyoner sayısı artışı dışında bize başvurup yalnızca izlemek için gelen galeriler de var. Onların içinden de seneye katılmak isteyenler olacaktır.

- Koleksiyonerler, galeriler ve bu işin sıkı takipçileri dışında hiç para harcayamayacak olsa da gezenler için çok güzel bir etkinlik olduğunu düşünüyorum fuarın. Bu yılki beklentiniz nedir?

Geçen sene 63 bin kişi gezdi. Bu sene 70 binin üzerine çıkarız. Geçen sene yüzde 70’i satıldı eserlerin. Eserleri insanların izlemesi ve insanların görgüsüne katkısı da çok mühim.

Türkiye’de piyasa 500 milyon dolara yaklaştı


- Siz daha önce Türkiye’deki çağdaş sanat piyasasının büyüklüğü için 300 milyon doları bulur demiştiniz. Müzayede evi sahibi Rüştü Sungur rakamı yüksek bulmuştu...

300 milyon dolar dedim o zaman. Ben rakamlara bakıyorum. Her yıl kolay izlenen bir şey var. Müzayede evleri satışları 100 milyon doları buluyor. Bence sanatın 3’te biri müzayede evlerinde el değiştiriyor. Yüzde 40-45’i galerilerden, diğer kalan kısmı da atölyelerden satıştır. Ben 300’ün üzerinde 400-500 milyon dolara gittiğini sanıyorum. Bu rakam büyük de değil. Küçük bir rakam. Sanata bu kadar yatırım olmalı. Türkiye’deki koleksiyonerin yurtdışından aldığı eser miktarını kim biliyor? Bunlar büyük yatırımlar, cesaret işi. Türkiye’de kimin yurtdışında ne aldığını biliyoruz? Akbank Özel Bankacılık müşterilerine sanata para yatırın diyor. Bunlar başlangıç. 300 milyar dolar altın yastık altında var mı ben de onu zannetmiyorum. Bu kadar altın varsa bu kadar da sanata yatırım olsun, çok az hatta.Koleksiyonerlerin içinde çok bilgili ve iyiler var. Sanatçılar motive ama hala Türkiye’de nitelikli sanat az.

- En büyük eksiklik nerede?

Eğitim boyutunda eksiğiz. Nitelikli sanat üretimi çok az. Hobi gibi bakılıyor. Bir sanatçı dünyayı çok iyi izlemeli, kendini farklı alanlarda sosyalleştirmeli. Koleksiyonerlerle her konuda sohbet etmeli. Dünyayı tanımalı. Günde 3-5 saat sanat üretmekle iş bitmez.

- Devletten bir beklentiniz var mı? Vergi konusu sık sık gündeme geliyor? Yabancı eserlerin gelişinde de zorluklar var...

Devlet deyince evet hemen vergi diyoruz ama yalnızca vergi değil. Ben Türkiye’nin gerçekten geliştiğini bir gün Başbakan’ın ‘Sanatta şuradan şuraya geldik’ diyerek ortaya koymasıyla anlayacağım. İhracatta 2002’de şu rakamdaydık, şimdi ihracatımız şu kadar arttı’ diyorlar ya. Sanat ve kültürde neredeyiz bir bakalım. 2002 yılında kişi başı gelir 2000 dolardı, şimdi arttı. Peki sanata ne kadar ayırıyoruz? Bakış açılarımızın değişmesi gerekiyor sanatla ilgili. Ben o günü umutla bekliyorum.

600 sanatçı, 3 bin eser var

Art İstanbul ilk kez düzenleniyor. 19-25 Kasım arasında Fransız Kültür Merkezi, Firamid Sanat, İstanbul Modern, Galata Rum Okulu, Masumiyet Müzesi, Pera Müzesi, Galeri Nev, Galeri Apel, Galeri Artist gibi yerlerde etkinlikler düzenlenecek. Contemporary İstanbul 22-25 Kasım tarihleri arasında İstanbul Kongre Merkezi’nde. Dünyanın en önde gelen galerilerinden Marlborough
Gallery, Haunch of Venison, MaM-Mario Mauroner de fuara katılıyor. 600 sanatçı, 3 bin eser var. Contemporary İstanbul’da da çocuklar da unutulmadı... Fuarın sponsorlarından Yıldız Holding Ülker Çocuk Atölyesi kuruyor. Ebeveynler fuar alanını gezerken çocuklarını atölyeye bırakabilecek. Ayrıca çocuklar için özel atölye çalışmaları da yapılacak. 6-12 yaş arası çocuklarla özel fuar turları da düzenlenecek.