Yatırımlar ve büyüme
.
Büyümenin yaz aylarında tökezlediğinin ortaya çıkması gündemin ön sıralarındaki yerini koruyor. Farklı tefsirler yapılıyor. Farklı çözümler öneriliyor. O nedenle ayrıntılara girme ihtiyacını duyuyoruz.
Bu üçüncü yazı. Önce arz koşullarına, daha doğrusu kuraklığın tarımsal üretime olumsuz etkisine baktık. Yurt içi hasıla artışının yüzde 1.5’a inmesinin tarımsal üretimdeki düşüşle açıklanamayacağını gördük.Talep koşulları ile devam ettik. Üçüncü çeyrekte özel tüketim yüzde 2.3, kamu tüketimi yüzde 6.4 artmıştı. Dolayısı ile iç tüketim milli gelirde yüzde 2.7 büyüme sağlayacak katkı yapmıştı.
Ardından ilginç bir soruya cevap aradık. Acaba ekonomi dış finansman zorlukları yüzünden mi yavaşlamıştı? Sayılar tam tersini gösterdi. Üçüncü çeyrekte hem dış açığın milli gelire oranı artmış hem de TL değer kazanmıştı.
Makina-teçhizat yatırımları
Sıra yatırımlara geldi. Milli gelir hesaplarında “Gayrisafi Sabit Sermaye Oluşumu” deniyor. Kamu ve özel kesimin yatırımları makina-teçhizat ve inşaat alt-kalemlerine bölünerek ayırt ediliyor.
Toplam yatırımın en büyük alt kalemi özel kesim makina-teçhizat yatırımlarıdır. Toplamın takriben üçte ikisini oluşturur. Özel kesim bina yatırımları konut ağırlıklıdır ve toplamın beşte biri civarındadır. Yani yatırımların beşte dördünü özel kesim yapar.
Bir parantez açalım. Makina-teçhizat deyince akla atölye, fabrika, santral, rafineri vs. yani sanayi tesisleri geliyor. Halbuki hizmet kesimi sabit sermaye harcamalarını da kapsar. Örneğin ticari araçlar ve bina tesisatları (klima, asansör, vs.) bu kaleme dahildir.
Devam edelim. Tahmin edileceği gibi, özel kesim makina-teçhizat yatırımları ekonominin üretim gücünü ve verimliliğini belirler. Daha açık söyleyelim. Gelecekteki dönemlerde büyümenin yönünü gösterir. Makina-teçhizat yatırımlarında yüksek artış oranları hızlı büyümenin sürdürülebileceği işaretini taşır. Tersine, artışın durması ekonomideki yavaşlamanın gelecek dönemlere de yansıyabileceği anlamına gelir.
Manzara parlak değil
2004’den bu yana çeyrek bazında özel kesim makina-teçhizat yatırımlarının seyri aşağıdaki grafikte görülüyor. Milyar TL olarak (1987 sabit fiyatları) izliyoruz. Tramo-Seats yöntemi ile mevsimlik dalgalanmaları temizledik.
Çeyrek bazında özel kesim makina-teçhizat yatırımları 2004’de 5 trilyon TL civarında dalganıyor. 2005 ilkbaharında yükselişe geçiyor. 2006 başında 7 trilyon TL’ye tırmanıyor. Yüzde 40’lık bir artışa tekabül ediyor.
2006 ilkbaharında artış duruyor. Özel kesim makina-teçhizat yatırımları durağanlaşıyor. Son bir buçuk yıl (altı çeyrek) boyunca bir türlü 7 trilyon TL’nin üstüne çıkamıyor. Ne ciddi bir düşüş oluyor ne de artış... 2003 sonrasında uygulanan yanlış para politikalarının son derece olumsuz bir kısır döngüyü tetikleyerek Türkiye ekonomisini köşeye sıkıştırdığını uzun süredir söylüyoruz. Grafik analizi doğruluyor.