Üçüncü çeyrekte sanayi üretimi

Küresel mali krizin seyrinde olağandışı bir gelişme olmadığı takdirde Türkiye verilerine ağırlık vereceğiz demiştik. Fırtına öncesi sessizlik mi bilmiyorum ama şimdilik o cephe nispeten sakin.

Eylül ayı sanayi üretim endeksi dün TÜİK tarafından yayınladı. Böylece üçüncü çeyrek (temmuz-eylül dönemi) tamamlandı. Sanayi üretiminde revizyonlar küçük olur. Elimizde genel resmi değerlendirecek veri olduğunu söyleyebiliriz.

Sayılar piyasa beklentilerinden çok daha kötü geldi. Sanayi üretiminin ağustostan sonra eylülde bir önceki yıla kıyasla gerilediği biliniyordu. Ama en çok 2-3 puanlık bir düşüş öngörülüyordu.

Buna karşılık eylülde toplam sanayi üretiminin yüzde 5,5, imalat sanayii üretiminin ise yüzde 6,4 azaldığı açıklandı. Ağustos ayında da üretim, aynı sıra ile, yüzde 4,1 ve yüzde 5,8 düşmüştü. 2001’den bu yana en kötü dönemler ağustos ve eylül aylarıdır.

Resesyon başlamış

Üçüncü çeyreğin tümüne bakalım. Temmuzda toplam sanayi üretiminde yüzde 3,4 (imalat sanayinde yüzde 3,2) artış vardı. Ama sonra gelen iki aydaki gerilemeyi telafi etmeye yetmedi. Dolayısı ile üçüncü çeyrekte sanayi üretimi düştü.

Düşüş, toplam sanayi üretiminde yüzde 2,1, imalat sanayiinde ise yüzde 3 oldu. 2001’den bu yana ilk kez çeyrek bazında sanayi üretimi eksi çıkıyor. Üstelik ikinci çeyrekte, aynı sıra ile, yüzde 3,1 ve yüzde 2,6 artmıştı.

Buradan sanayi üretiminin üçüncü çeyrekte gerçekten çok sert bir düşüş yaşadığını anlıyoruz. Mevsimlik etkiden arındırılmış veriler de bu gözlemi doğruluyor. İmalat sanayiinde üretim düzeyinin 2006 sonu düzeyine gerilediğini saptıyoruz.

Bence bu sayılar Türkiye’de resesyonla ilgili tartışmalara nokta koyuyor. Lafı dolaştırmaya hiç gerek yoktur. Türkiye ekonomisi yaz aylarından itibaren resesyona girmiştir.

Büyüme eksiye döner

İmalat sanayinde üretim artışı ile milli gelirin büyüme hızı arasında adeta bire bir ilişki vardır. Aşağıdaki grafik son iki yıl için çeyrek bazında iki serideki değişimi gösteriyor. İmalat sanayii üretimi için üçüncü çeyrek var ama milli gelir aralık ortasında yayınlanacak.

Grafik kendi kendini açıklıyor. Bu koşullarda üçüncü çeyrek büyüme hızının artı çıkma ihtimalinin pek olmadığı derhal görülüyor. Tarım ve turizmde dönemin nispeten iyi, inşaatta ise kötü geçtiğini biliyoruz. Yani üçüncü çeyrekte eksi büyüme kaçınılmaz duruyor.