Ücretli istihdamı ve işsizlik

Küresel piyasaları saran iyimserlik havası İngiltere Merkez Bankası’nı pek etkilemiş durmuyor. Geçen hafta yayınladığı enflasyon raporunda 2009 ve 2010 büyüme ve işsizlik tahminlerinde şubata kıyasla aşağı yönlü revizyonlar yaptı.

TÜİK ve Merkez Bankası tarafından müşterek hesaplanan tüketici güven endeksinde toparlanma sürüyor. Nisanda endeks 80.75 ile son on iki ayın en yüksek değerine yükseldi. Tüketici güveninde Mart’a göre yüzde 8 artış görülüyor.

Zaman ne çabuk geçiyor. IMF’le son Standby anlaşması biteli bir yıl olmuş bile. Ama piyasaların papatya falı merakı hiç azalmışa benzemiyor. Hükümet IMF’le anlaşacak, anlaşmayacak, anlaşacak... Hayretle izliyorum.

Ücretli istihdamında düşüş

İstihdam ve işsizlik analizini sürdüyoruz. Pazar günü Şubat verilerine kuşbakışı göz attık. Ortaya çıkan işsizlik oranları için “felaket” dedik. Ayrıntılara inince durumun daha vahim göründüğünü söyledik.

Şimdi biraz onlara bakalım. TÜİK istihdamı izlerken dört kategori kullanıyor: Ücretli veya yevmiyeli, işveren, kendi hesabına, ücretsiz aile işçisi. Hepsinin toplamına istihdam diyor. Bir anlama bunları eşdeğer kabul ediyor.

Tahmin edileceği gibi, içlerinde uzak ara en önemlisi “ücretli veya yevmiyeli” istihdamıdır. Şubat’ta toplam istihdamın yüzde 60’ını oluşturuyor. Günlük dilde iş aramak, iş bulmak, işten atılmak, işsiz kalmak vs. derken insanların kastettiği odur.

Şimdi sıkı durun. Şubat’ta ücretli istihdamı bir yıl öncesine göre 470 bin kişi azalıyor. Buna karşılık işveren, aile işçisi ve kendi hesabına çalışan sayısında 395 bin kişi artış oluyor. Böylece toplam istihdam sadece 85 bin kişi düşüyor. Ücretli (veya yevmiyeli) çalışanlara ingilizce bordro istihdamı denir. Gelişmiş ülkelerde akla önce ve sadece bu tür istihdam gelir. İş bulamayanların kendi hesabına çalışması istihdam artışı gibi algılanmaz. Doğrusu da budur.

Gerçek işsizlik sayıları

Sayılara dönelim. Şubat 2008’de 12.4 milyon kişi ücretli veya yevmiyeli çalışıyormuş. Bu yıl 11.9 milyon kişiye düşmüş. Aynı anda “İş bulsam çalışırım” diyenler dahil işsizlerin sayısı 4.8 milyon kişiden 6.3 milyon kişiye yükselmiş. Yani işsizler 1.5 milyon kişi artmış.

Dikkatinizi çekerim. Ücretli istihdamında kayıp 470 bin kişi, işsiz artışı ise 1.5 milyon kişidir. Aradaki 1 milyon kişi emek piyasasına son bir yılda girenleri gösteriyor. 15+ yaş grubundaki artıştan çok daha yüksek olduğunu tekrar vurgulayalım.

İşsizlere son yılda kendi hesabına çalışan artışı da eklenebilir. Söz konusu 395 bin kişinin iş bulamadıkları için kendi hesabına çalışmayı denedikleri açıktır. Bu durumda son bir yılda ücretli istihdam arayıp bulamayan sayısındaki gerçek artış 1.9 milyon kişidir.

Nihayet işsiz/ücretli istihdamı oranına bakalım. Geçen yıl yüzde 38,5 iken bu yıl yüzde 52,8’e tırmanmış. Ücretli çalışan her iki kişiye karşılık bir kişi işsiz demektir. Üstelik önümüzdeki aylarda daha da yükseleceği kesindir.