Tutmayan tahminler

Aralık ayı sanayi üretim endeksi Cuma günü yayınlandı. Toplam sanayi üretiminin yüzde 1.4, imalat sanayi üretiminin yüzde 1.6 azaldığı görüldü. Halbuki piyasanın toplam sanayi için tahmin ortalaması yüzde 5.5 artıştı. Yüzde 4 diyenler karamsar kalıyordu.

Doğrusu ya, böylesine yüksek artış beklenmesine şaşırmıştım. Bana sıfır artış bile iyimser geliyordu. Nedeni ise 2006’da Ocak ayına raslayan Kurban Bayramı tatilinin bu yıl Aralık ayında kayması idi. Üretimin olumsuz etkilenmesi kaçınılmazdı.

Bunu neden anlatıyorum? Ekonomik tahminlerde hata payı daima çok büyüktür. Doğallıkla, veri genelleştikçe ve tahmin ufku uzadıkça hata ihtimali de yükselir. Bu kural Türkiye’ye özgü değildir. Gelişmiş ülkelerde de gerçerlidir.

Enflasyon tahminleri

Ancak, bütün tahminlerin ekonomik önemi aynı değildir. Piyasa gözlemcilerinin tahmin hatalarının etki alanı sınırlıdır. O tahminleri kararlarında kullananlar bile zaten fazla güvenmezler.

Buna karşılık bazı tahminler son derece önemlidir. En başta Merkez Bankası’nın kendi enflasyon tahminleri gelir. Neden? Çünkü o tahminler para politikasının tasarım ve uygulamasında ana girdilerdir. Yani faiz onlara bakılarak belirlenir.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin en belirgin üstünlüklerinden biri bu noktadır. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkeleri gereği Merkez Bankası kendi enflasyon ve büyüme tahminlerini açıklar.

Para politikasında başarının esas ölçüsü bunlardır. Bence enflasyonun hedeften sapmasından daha önemlidir. Merkez Bankasının kendi tahmininde yanılması tek işi fiyat istikrarı olan bir kurum için açıklanması gerçekten zor bir durumdur.

Gene tutmadı

Merkez Bankası 2006 başında kendi enflasyon tahminlerini açıklamaya başladı. Bunlar üçayda bir yayınlanan para politikasının temel metninde (Enflasyon Raporu) yer alıyor. İki yıllık ufuk için enflasyon tahminleri veriliyor.

Ben bir yıl sonrası için yapılan tahminleri tercih ediyorum. Dolayısı ile elimde karşılaştırma için beş gözlem oluştu. İlki 2006 başındaki 2006 sonu tahmini; beşincisi 2007 başındaki 2007 sonu tahmini. Zaman geçtikçe gözlem sayısı artacak.

2006’nın ilki iki tahmini iyice uçuk kaldı. 2006 sonu ve 2007 ilk çeyrek fiili enflasyonu Merkez Bankasının bir yıl önceki tahmininin neredeyse iki katı düzeyinde gerçekleşti.

Buna karşılık 2006’nın son iki tahmini tuttu. 2007 yaz ve sonbahar fiili enflasyonu tahmin sınırları içinde, orta noktaya yakın bir yerde gerçekti, Yazılarımda Merkez Bankasının bu başarısını kutladım.

2007’nin ilk tahmini gene şaştı. Merkez Bankası 2007 başında yıl sonu için yüzde 3.6-6.6 aralığını (orta nokta yüzde 4.6) öngörmüştü. Halbuki tüketici enflasyonu yılı yüzde 8.4’le bitirdi. Bırakın orta noktayı, üst sınırın da üçte bir üstündedir.

Sapma ciddidir. Velhasıl bu kez Merkez Bankasının kutlanacak bir başarısı yoktur.