Sıcak paraya vergi

Perşembe günü büyük bir sanayi kuruluşunun üst yöneticisine rasladım. Cirosunun yarısı ihracattan geliyor. Kendisi TÜSİAD’ın aktif üyeleri arasında yer alıyor. Hemen “IMF’den mezuniyet” konusuna girdi.

Söylediklerinin kısa özeti: “TÜSİAD olarak hükümete IMF’le anlaşma için çok baskı yaptık; Başbakan direndi; bugün IMF’in TL’ye değer kazandırıp ihracatçıyı vuracağı görüldü; velhasıl kafam iyice karıştı; yani Başbakan haklı TÜSİAD haksız mı çıktı?”

Siyaseten hassas soruları ayaküstü cevaplandırmayı sevmem. Nüanslara yer yoktur. Ayrıntıya giremezsin. IMF anlaşmasın gereksizdi desen hükümet yanlısı yaftasını yersin. IMF anlaşmasına baştan karşı çıktığıma göre TÜSİAD’ı koruyamam.

Ne yapmalı? Ya soruyu duymamazlıktan gelip Galatasaray-Fenerbahçe maçını gündeme geticeğim yada lafı dolaştırarak muğlak ifadelerle soruyu geçiştireceğim. İlk yolu tercih ettim.

Tobin vergisi

İlginç haber Brezilya’dan geldi. Hükümet kısa vadeli sermaye girişlerini cezalandırmayı amaçlayan bir vergi koydu. Neden olarak son dönemde ülkeye giren spekülatif sıcak paranın reale değer kazandırması gösterildi.

Kısa vadeli sermaye girişlerini vergi aracılığı ile caydırma fikrinin babası James Tobin’dir. Yale’de öğretim üyesi sıkı bir Keynesci idi. Nobel ödülü aldı. Önerdiği yönteme “Tobin vergisi” dendi.

Mantığı nisbeten basittir. Vadesi ne olursa olsun, sermaye girerken peşinen düşük bir vergi tahsil edilir. Brezilya yüzde 2 koymuş. Uzun vadeli gelen sermayenin getirisine etkisi cüzidir. Ama kısa süreli “gir-çık” operasyonlarını çok vurur.

Teorideki cazibesine karşılık uygulasında bir dizi sorun çıkabilir. Geçmişte Şili bu yöntemi denedi. Başarılı olup olmadığı o sıralarda çok tartışıldı. Mali kesim aktör ve iktisatçılarının bu vergiden hiç hoşlanmadığını tahmin edebilirsiniz.

Konvertibilite içinde sıcak para girişini kısıtlamanın bir amacı mali istikrardır. “Ne kadar az girerse o kadar az çıkar” diyebiliriz. Ani çıkışın yaratacağı çalkantı hafifler. Diğeri parada yapay değer artışını engellemektir. İhracat ve sanayiyi korumanın bir yoludur.

Kıssadan hisse

Bence Brezilya’nın Tobin vergisine başvurması Türkiye için önemli dersler içeriyor. Krizden çıkış ve sürdürülebilir büyümeye geçiş açısından dikkatle irdelenmesi gerektiğini düşünüyorum.

Sorunu hepimiz biliyoruz. Kriz sonrasında, sağlıklı büyüme için iç ve dış talep arasında denge kurmak gerekiyor. Bunun önündeki en ciddi engel ise TL’nin bir kez daha kısa vadeli sermaye girişleri sonucunda aşırı değerli hale gelmesi.

İlle biz de Tobin vergisi koyalım demiyorum. Olabilir, olmayabilir. Mutlaka tartışılmalıdır. Daha önemlisi, dalgalı kura rağmen orta vadeli hedeflere ulaşmak için döviz kuruna pekala müdahale edilebileceğinin kabul edilmesidir. Brezilya yolu açmıştır. Darısı başımıza...