Petrol fiyatları

Kasım sanayi üretimi bugün yayınlanıyor. Piyasa yüzde 10,5 artış bekliyor. Yüksek artış bayramın ay değiştirmesinden kaynaklanıyor. Takvim ve mevsim etkisi arındırılmış endekse bakacağız. Esas aralık ayı önem kazanıyor.

Merkez Bankası reel efektif döviz kuru (REDK) aralık sonuçlarını açıkladı. Üretici ve tüketici fiyatlarına göre hesaplanıyor. İkincisi ayrıca gelişmiş ve gelişen ekonomilere ayrılıyor. 2012’de dört endekste de TL ortalama yüzde 1 değer kazandı.

Ünlü Fransız aktör Gérard Depardieu (Oburiks) vergi artışını protesto için Rusya vatandaşlığına geçti. Gençliğimde “komünistler Moskova’ya” denirdi. Yeni moda “zenginler Moskova’ya”; nereden nereye...

The Economist’in kapağı: “Amerika Avrupalılaşıyor”. Demokrat Obama’da Fransız beresi, Cumhuriyetçi Boehner’de deri Bavyera pantolonu var. Ne diyor atalarımız? Gülme komşuna gelir başına...

Kuşbakışı on yıl

Enflasyonu analizin zorluklarına sık değiniyorum. Farklı etkenleri ayrıştırmak gerekiyor. Biri maliyet ve talep etkileridir. Özellikle nispi fiyatların değişimi önem kazanır. Diğeri geçici ve kalıcı unsurlardır. Vergi artışı iyi örnektir.

Pazar günü “orta vadeli eğilimlerin dışına çıkan nispi fiyat hareketlerinden” söz ettim. Enerji, gıda ve kuru örnek verdim. Gıda fiyatlarında yaşanan dalgaların 2012’de enflasyonu nasıl etkilediğini gösterdim.

Bugün uzun dönemde enerji fiyatlarına bakıyorum. Biraz malumu ilan gibi oluyor ama gene de resmin tümünü hatırlamakta yarar var. Çünkü enflasyon tartışmalarında bazen ihmal edildiğini izliyorum.

Türkiye petrolü “Brent” fiyatından ithal ediyor. Günlük ve aylık bazda çok dalgalanıyor. Eğilimin daha iyi görülmesi için grafikte üç aylık ortalamaları kullandım. Mart 2013-Aralık 2012 arasını kapsıyor.

Ocak 2003’te petrolün varili 31.2 dolara satılıyordu (aylık ortalama). Yıl içinde 28 dolara kadar geriledi. Mart 2004’te hâlâ 31 dolardı. Sonra hızla artmaya başladı. 2008 yazında 133 dolara ulaştı. Yani 4.2 katına çıktı.

Küresel krizde 40 dolara kadar geriledi. Ama orada fazla kalmadı. Şubat 2011’de 103 dolara, Mart 2012’de 125 dolara tırmandı. Ardından 110 dolar civarında dalgalanmaya başladı. 2003 başının 3.5 katıdır.

Tarih kimseyi beklemez

Doğal olarak, petrol fiyatında iki yükseliş dalgası Türkiye’de enflasyonla mücadeleyi ciddi şekilde zorlaştırdı. Maliyet artışları fiyatlara yansıdı. Genel endeksin uzun süre çekirdek enflasyonun (ÖKTG-I) üzerine çıkardı. Yani işi epey karıştırdı.

Enflasyonla mücadelenin petrol fiyatının yükseldiği döneme rastlaması bir şanssızlık mı? Teknik anlamda evet; ama genel anlamda hayır. Sık sık vurgularım. Tarih kimseyi beklemez. Zamanında yapmadığın işin faturasını mutlaka ödetir.

Ya bundan sonrası? Petrolde yukarı baskının kırıldığı rivayeti güçleniyor. 2013’te yatay seyretmesi bile enflasyonu olumlu etkiler. Normalleşmeye katkı yapar. Gerilerse daha da hoş olur. Ticaret haddine ve denge kuruna etkisine ayrıca bakacağım.