Özel harcamaların seyri

Kriz kâhini diye ün kazanan Nouriel Roubini gene manşetlere çıktı. “Bir mükemmel fırtına” Haziran ortasında yayınlandı. Fortune dergisinin son (Temmuz) sayısında özetledim (www.fortuneturkey.com/haberdetay.asp?news_id=1305).

Dünya bozuldukça Türkiye’nin cazibesi artıyor. Sanırım alışıyoruz. Özellikle faizler geriliyor. Gösterge faiz yüzde 7.9’u gördü. Döviz girişi TL’ye değer kazandırıyor. Döviz sepeti 2.03 TL’nin altına indi.

Sanayi üretimi Mayıs sonuçları TÜİK tarafından açıklandı. Piyasa yüzde 3.2 artış bekliyordu. Çok karamsar kaldı. Geçen yıla göre toplam sanayi üretiminde yüzde 5.9, imalat sanayinde yüzde 5.8 artış gerçekleşti.

Takvim ve mevsim etkisi arındırılınca Aralık’ta sert düşüş yaşanmıştı. Ocak’ta başlayan artış eğilimi mayısta sürdü. Nisan’a göre toplam sanayi yüzde 1.1, imalat sanayii yüzde 0.8 yükseldi. İyi haberdir. Yumuşak iniş senaryosunu destekliyor.

TÜİK’ten düzeltme

İlk çeyrek büyümesinin genel hatlarına geçen hafta baktım. Temel harcama kalemlerinde yıllık değişime odaklandım. Belki dikkatinizi çekmiştir. Normalde takvim ve mevsim etkisi arındırılmış verilere değinirim. Bu kez yapmadım.

Çünkü benim hesabımla tutarsızlık gördüm. TÜİK milli gelirde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.2 artış bulmuştu. Bende düşüş çıkıyordu. Fark tedirgin etti. Yeniden hesaplayıp nedenini anladıktan sonra yazmaya karar verdim.

Ertesi gün TÜİK’den maddi hata açıklaması geldi. Yeni sayılar şöyle: 2011’in son çeyreği yüzde 0.4 artış, 2012’n ilk çeyreği yüzde 0.4 düşüş. Böylece 2009’de başlayıp neredeyse üç yıl (on bir çeyrek) süren kesintisiz büyüme dönemi bitmiş oldu.

Bu sayılar diğer göstergelerle daha uyumludur. Üretim 2011 sonbaharında zirveye çıkıyor. 2012 kışında az da olsa azalıyor. Mayıs sanayi üretimi sonuçları ikinci çeyrekte yeniden canlanması ihtimalini yükseltiyor.

Özel tüketim ve yatırım

Konjonktürü daha iyi izlemek için özel harcamaları ayrıntılı izlemekte yarar vardır. Takvim ve mevsim etkisi arındırılmış sayılar kullanılır. Grafik ikisine odaklanıyor. Küresel kriz öncesi ile (2008’in ilk çeyreği) karşılaştırılıyor.

Özel tüketim ekonominin uzak ara en büyük harcama kalemidir (çubuk). 2009 kışında dibe vuruyor. 2010 ilkbaharında kriz öncesine ulaşıyor. 2011 sonbaharında 110’a tırmanıyor. Son iki çeyrek birer puan geriliyor. Hâlâ kriz öncesinin yüzde 8 üzerindedir.

Özel kesim makine-teçhizat yatırımları uzun dönemde büyümenin anahtarıdır (çizgi). Krizde daha sert düşüyor. 2010 yazında kriz öncesini aşıyor. 2011 ilkbaharında 130’a tırmanıyor. Sonrasında kriz öncesinin yüzde 20 üzerinde istikrar kazanıyor.

Özetleyelim. Özel tüketimde tedrici gerileme var. Üretken yatırımlar ise nispeten güçlü seyrediyor. Enflasyon ve dış açık açısından olumlu haberdir.