Ocak’ta dış açık

Ocak 2008 ödemeler dengesi verileri Merkez Bankası tarafından yayınlandı. Dış açığı neden yakın izlemeye aldığımızı tahmin etmek zor değil. Küresel konjonktür bozuldukça Türkiye’nin dış açığı daha fazla göze batıyor. Dolayısı ile içerdiği riskler artıyor.

Bu yıl Aralık ve Ocak sayılarını karşılaştırırken Kurban Bayramı etkisini hesaba katmak gerekiyor. 2007, iki ayına Kurban Bayramı raslayan özel bir yıldı. Bir önceki yılla karşılaştırmalar Şubat’tan itibaren daha anlamlı olacaktır.

Başka sorunlar da var. Aralık 2006’da ithalatta şaşırtıcı bir düşüş olmuştu. Ardından Ocak 2007 ithalatı beklentilerin çok üstünde gelmişti. Hesaplarda bir karışıklık olduğunu düşündürmüştü. Bu da karşılaştırmayı zorlaştırıyor.

Ocak 2008’de cari işlemler dengesi açığı 3.9 milyar dolar çıktı. Geçen yıl 3.1 milyar dolardı. Buradan aylık dış açığın 800 milyon dolar ya da yüzde 28 arttığını hesaplıyoruz.

Yıllık sayılara bakalım: 2007 yılının cari işlemler açığı 38 milyar dolardı. Ocak sonunda yıllık açık 38.9 milyar dolara yükseldi. 40 milyar doları aşmasının artık bir an meselesi olduğunu görüyoruz.

Dış açıktaki bozulma ilk bakışta çok kötü durmayabilir. Örneğin bayram etkisini temizlemek için çalışılan gün başına hesaplayınca artış hızı daha da düşecektir. Ayrıca son bir yılda enerji ve diğer hammadde fiyatları yükselmiş ve euro değer kazanmıştır.

Öte yandan ekonominin büyüme hızı gerilemektedir. İç talep gücünü kaybettikçe normal olarak dış açıktaki artışın da en azından yavaşlaması gerekir. Hatta, ihracat da hızla arttığına göre, dış açığın duraklaması bile beklenebilir. O da olmuyor.

“Şeytan ayrıntıda gizlidir” atasözünü bilirsiniz. Cari işlemler dengesinin alt kalemlerinde bazı ilginç bilgilere rasladım. Resmin daha iyi görülmesine katkıda bulunacaklarını düşünüyorum. Birincisi altın ticaretidir. Türkiye net altın ithalatçısıdır. Örneğin 2007’de 4.4 milyar dolar net altın ithal etti. Aylık ortalama 370 milyon dolara tekabül ediyor. Ocak 2007 net altın ithalatı 310 milyon dolardı.

Ocak 2008’de ise 750 milyon dolar net altın ihracatı gerçekleşmiş. Altın ticareti kalemindeki düzelme 700 milyon dolar tutuyor. Yani altın ticareti geçen yıl gibi sürse dış açık 4.6 milyar dolara yükseliyor.

Benzer bir düzelmeye faiz, temettü vs. mali gelirler dengesinde rastlıyoruz. Gene 2007’den 2008’e, yılın ilk ayında mali gelir açığı 300 milyon dolar azalıyor. Onu da ekleyince dış açık 5 milyar dolara ulaşıyor.

Özetleyelim. Altın ve mali gelir kalemlerindeki düzelmeler arızidir. Önümüzdeki aylarda normal değerlerine döneceklerdir. Dolayısı ile dış açıkta artış eğilimi çok daha yüksektir.