Ocak dış ticareti

Avrupa Merkez Bankası üç yıl vadeli ve yüzde 1 faizli fonlama ihalesine bankalardan 560 milyar dolar talep geldiğini açıkladı. Yani euro bölgesi likidite bolluğunda yüzüyor. Piyasa beklentileri ile uyumludur.

Avrupa borsaları olumlu etkilendi. Pariteye etkisi sınırlı kaldı. Son baktığımda 1.34 civarında seyrediyordu. Türkiye’de İMKB yükseldi. Döviz sepeti 2.04 TL’ye geriledi. New York’ta ise Dow Jones endeksi 13 bin düzeyinde tutunmaya çalışıyor.

Petrol piyasası üzerindeki kara bulutlar bir türlü dağılacağa benzemiyor. Özellikle İran’ın Hürmüz Boğazı’nı tanker trafiğine kapatması ihtimali herkesi tedirgin ediyor. Petrol fiyatındaki artışın Türkiye’ye faturası büyüktür.

Verilere bakıyoruz

Ocak dış ticareti TÜİK tarafından açıklandı. Dış ticaret açığında daralmanın hızını anlamak açısından yılın ilk ayları büyük önem taşıyor.

Piyasa tahminleri şöyle idi: İhracat 10.6 milyar dolar; ithalat 17.7 milyar dolar; açık 6.1 milyar dolar. Dış açık için en düşük tahmin 4.2 milyar dolar, en yüksek 7 milyar dolardı.

İhracat geçen yıla göre yüzde 9 artışla 10.4 milyar dolar, ithalat yüzde 3 artışla 17.4 milyar dolar, dolayısı ile dış ticaret açığı 300 milyon dolar düşüşle 7 milyar dolar oldu. Yani piyasa tahminleri iyimser kaldı.

Dolayısı ile yıllık toplamlar çok az değişti. İhracat 136 milyar dolara yaklaştı. Ama 2008 sonbaharının rekorunu kıramadı. İthalat ise 241 milyar doları geçip tarihi rekor dizisini sürdürdü. Dış açık 400 milyon dolar düşüşle 105 milyar dolara yaklaştı.

Takvim ve mevsim etkisini arındırınca bu resim değişmiyor. Nitekim aralık ayına göre ihracatta yüzde 1 düşüş var. AB’ye ihracatın azalmasını yansıtıyor. Diğer ülkelere ihracat hızlı artıyor. Halbuki ithalatta yüzde 3 artış görülüyor. Petrol fiyatının yükselmesi ithalatı olumsuz etkiliyor.

Düzelme çok yavaş

Lafı uzatmayalım. Dış açık küçülüyor ama temposu “yumuşak iniş” için yetersiz duruyor. Temel sorun ihracat artışının düşüklüğü değildir. Ona rağmen yıllık ithalatın yükselmeye devam etmesidir.

Tek gözlemden genellemek daima sorunludur. Pek çok seride olduğu gibi, dış ticarette de aydan aya açıklanması zor dalgalanmalar olabiliyor. Aşağıdaki grafik sorunu anlamayı kolaylaştıracaktır.

Çubuklar milyar dolar cinsinden yıllık dış ticaret açığını gösteriyor. Krizde düşüyor. Toparlanma ile birlikte hızla tırmanıyor. Kasımda zirveye çıkıyor. İki aydır yavaş bir gerileme başlıyor.

Çizgi ise takvim ve mevsim etkisi arındırılmış dış ticaret açığının yıllandırılmış değerini veriyor (aylık açığı on iki ile çarpıyoruz). Aylık dalgalanmalar çok nettir. Son dönemde zayıf da olsa aşağı yönlü eğilim belirgindir.

Malum soru ile bitiriyorum: Bu kur düzeyi dış açıkta arzulanan düzelme için yeterli midir?