Net hata noksan üstüne

İlk yarı bütçe sonuçları açıklandı. 2008’in ilk altı ayında bütçe 2 milyar TL fazla vermişti. Bu yılın aynı döneminde 23 milyar TL açık oluştu. Bütçe dengesinde 25 milyar TL (milli gelirin yüzde 2.5’i) bozulma anlamına geliyor.

Bütçe açığı büyüyor. Merkez Bankası faizleri düşürüyor. IMF’le anlaşma bir türlü gerçekleşmiyor. Herkes hükümeti yanlış ve tehlikeli işler yaptığı gerekçesi ile eleştiriyor. Ama mali piyasalarda olumlu hava sürüyor.

Dün ekonomiyi yakından izleyen bir dostla konuşuyorduk. Olayı anlamakta zorlandığını söyledi. “Bu işte bir yanlışlık var; madem politikalar bu kadar kötü, neden borsa 38 binde, dolar 1.50’nin altında?” diye sordu. Siz ne dersiniz?

Döviz piyasası bilmecesi

Hızla büyüyen dış açık bir yıl önce Türkiye ekonomisinin en önemli sorunu kabul ediliyordu. Sonra küresel mali kriz patladı. Mali piyasalar kilitlendi. Bu kez ortalığı TL’deki yabancıların kaçacağı korkusu sardı.

O günlerde hükümete IMF’le anlaşması için yapılan baskı da zirveye çıkmıştı. Dış kaynak bulunamadığı takdirde döviz kurunun patlaması ve resesyonun bir mali krize dönüşerek daha ağırlaşması kaçınılmaz görülüyordu.

Derken içeride ve dışarıda son 80 yılın en ağır resesyonu başladı. İç taleple birlikte ithalat çöktü. İhracatın da azalmasına rağmen dış açık hızla küçüldü ve fiilen gündemden düştü.

Ancak, normal olarak döviz piyasasında dengesizliğin sürmesi gerekiyordu. Küçük de olsa cari işlemler dengesinde açık vardı. Üstüne sermaye çıkışı devam ediyordu. Buna rağmen döviz piyasasında kayda değer bir arz yetersizliği yoktu.

İlginç dalgalar

Veriler yayınlandıkça olay belirginlik kazandı. Döviz bolluğunun gerisinde Merkez Bankası’nın başka bir yere yazamadığı için “net hata noksan” kaleminde gösterdiği döviz hareketleri yatıyordu.

Sayılara bakalım. Ekim 2008’de “net hata noksan” kalemi 7.6 milyar dolar fazla verdi. Fazlalar sonraki aylarda sürdü. 6 aylık (ekim-mart) birikimli fazla 17.2 milyar dolara yükseldi. Aynı dönemde dış açığın 7.5 milyar dolar olduğunu hatırlatalım.

Devam edelim. Ekim 2008 öncesindeki altı ayda (Nisan-Ekim 2008) “net hata noksan” kaleminde 9.5 milyar dolar açık oluşmuştu. Net hata noksan kaleminde böylesine büyük bir dalgalanmaya ilk kez raslıyoruz.

Bir neden, Ekim 2008’deki vergi affıdır. Aynı durum Eylül 1998’de yaşanmıştı. Onu hariç tutunca Nisan 2008-Mart 2009 döneminde birikimli fazla sadece 200 milyon dolar tutuyor. Yani vergi affı döviz girişini açıklıyor. Geriye büyük dalgalanmayı açıklamak kalıyor. O da bir başka yazıda...