Neredeyiz?

Big Mac döviz kuru endeksi” üstüne çeşitlemelerim okuyucunun ilgisini çekti. Çok sayıda mesaj aldım. Anladığım kadarıyla ortalama refah düzeyinin başka ülkelere kıyasla nerelerde olduğu haklı olarak merak ediliyor.

Bilinen yöntem sorunlarını vurgulayarak başlayalım. Milli gelir ülkede yaratılan cari fiyatlarla ve yerli para cinsinden ölçüyor. Dolayısı ile iki ülke arasında karşılaştırma için iki ülkenin fiyat farklarını yansıtan bir ölçü gerekiyor.

Akla derhal döviz kuru geliyor. Gelirleri dolara dönüştürürsek sorun çözülür gibi duruyor. Maalesef çözülmüyor. İki neden öne çıkıyor. Döviz kurunda ciddi dalgalar gözleniyor. Özellikle hizmet fiyatlarında ülkeler arasında önemli yapısal farklar oluşuyor.

Çözüm satın alma gücünü yansıtan bir ölçüden geçiyor. Bir yöntem aynı mal-hizmet sepetini her ülkede fiyatlayarak sentetik bir ölçü üretmek. Dünya Bankası yapıyor. Diğeri geliri karşılaştırılabilir miktarlara çevirmek. Eurostat ve OECD geliştiriyor.

AB adaylığı ve OECD üyeliği nedeni ile TÜİK ikinci yöntemin hesaplanmasına katılıyor. Tam adı “Satınalma Gücü Paritesiyle Kişi Başına Gayrisafi Yurtiçi Hasıla” oluyor. Hacim endeksleri şeklinde hesaplanıyor.

2005 yılı için ilk geçici tahmin Haziran 2006’da, ikincisi Aralık 2006’da yayınlandı. Araya başka konular girdi. Değerlendirmesi bugüne kaldı. Dikkatinizi çekerim. 2006 milli geliri daha açıklanmadı. Dolayısı ile elimizdeki en yeni karşılaştırmalı veri budur.

AB üyesi 25 ülkenin kişi başına ortalama geliri 100 kabul ediliyor. Böylece her ülkede ortalama refahın AB ortalamasının neresinde olduğunu görmek kolaylaşıyor. ABD, Japonya, İsviçre, İzlanda ve Norveç gibi gibi AB üyesi olmayan zengin ülkeler de ayrıca kapsanıyor.

AB üyeleri içinde en zengin Lüksemburg (251), en fakir Bulgaristan (33) çıkıyor. Bekleneceği gibi, AB kurucusu 6 ülke ve ardından katılan 3 ülke 100 ve üstünde yer alıyor. İkinci üyelik dalgası ile giren İspanya (98), Yunanistan (84) ve Portekiz (71) ortalamayı daha yakalayamamış. Bekleneceği gibi, yeni katılan ülkelerinin tümü 100’ün altında yer alıyor. G. Kıbrıs (89) aralarında en zengini. Türkiye (28) sıralamanın sondan ikincisi. En altta Makedonya (26) var. Türkiye’nin kişi başına geliri Yunanistan’ın üçte biri çıkıyor.

Dünya Bankası ile karşılaştırma
Eurostat ve OECD bulgularını Dünya Bankası tarafından hesaplanan ve benim de sık kullandığım verilerle karşılaştırdım. Aradaki farkın bir-iki puanı geçmediğini memnuniyetle gördüm. Doğrusu buna sevindim.

Örneğin Türkiye’ye bakalım. 2005’te Türkiye’nin kişi başına geliri Dünya Bankası Satınalma Gücü Paritesine göre ABD’nin yüzde 20’si, TÜİK’te ise yüzde 19’u çıkıyor. Başka ülkelerde ters yönde ama gene küçük sapmalar var.

Neden sevindim? Çünkü Dünya Bankası verilerinin önemli avantajları var. Dünyadaki bütün ülkeleri kapsıyor. 1975’e geri gidiyor. World Development Indicators - WDI aboneliği ile internetten anında ulaşılabiliyor. Bundan sonra onları daha güvenle kullanacağım.