Kriz ve dev bankalar

ABD üçüncü çeyrek büyüme tahmini aşağı çekildi. Daha önce üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 3.5 büyüme hesaplanmıştı. 1 puan revizyon yapıldı. Büyüme hızı yüzde 2.5’e indi. Neden olarak özel tüketim artışının yetersizliği ve artan ithalat gösterildi.

Kriz sırasında çöken hammadde fiyatlarında son dönemde yaşanan sert artış küresel ekonomi için yeni bir tehdit mi? Citibank’ın yeni bir raporu bu ihtimali araştırıyor. Spekülatörler büyük risk aldı, hesap tutmazsa büyük zararlar yazılacak diyor.

Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi TÜİK tarafından yayınlandı. Eylülde sanayi üretiminin az da olsa (yüzde 0.3) azaldığı anlaşılıyor. Kendi hesaplarımı 10 Kasım’da yazdım. Aynı yönde çıktı.

Mali krizin kısa hikayesi

Mali krizde Amerikan bankaları başrolü oynadı. En önde mali kesimin kalbi Wall Street’in dev yatırım bankaları geliyordu. 2007 sonbaharına kadar her şey güllük gülistanlık duruyordu. Sonra yavaş yavaş tatsız gerçekler ortaya çıkmaya başladı.

Önce sorun düşük kaliteli ipotek kredilerinden ibaret sanıldı. Toplam kredi hacmi içinde bunların payının düşüktü. Korkacak bir şey yok, bu bir likidite krizi dendi. 2008’in ilk yarısı hasarla da olsa geçiştirildi.

Ama yürümedi. 2008 sonbaharında “tüm krizlerin ağababası” patladı. Fannie Mae, Freddie Mac, Lehman Biraderler, AIG vs. dev kuruluşlar domino taşları gibi çöküverdi. Mali sistemin erimesi ancak devletin çok büyük kaynak aktarması sayesinde engellendi.

Ona rağmen, bankaların borsa değerleri 2009’un ilk çeyreğinde de düşmeye devam etti. Dibe ancak martta vurdular. O tarihten sonra aynı derecede ilginç bir başka gelişme yaşandı. Bankaların borsa değerleri yükselişe geçti.

Bankaların borsa değeri

New York Times’ta geçen hafta bu hikayeyi özetleyen çok hoş bir hesap gördüm. Sizlerle paylaşmaya karar verdim. ABD’nin en büyük 29 bankasını alıyor. Bunların toplam ve tek tek borsa değerlerini Ekim 2007’den itibaren izliyor.

29 dev mali kuruluşun toplam borsa değerleri aşağıdaki grafikte görülüyor. Ekim 2007’de 1.9 trilyon dolarla zirveye vuruyor. Sonraki üç ay geriliyor. Şubat-Temmuz arasında dalgalanarak 950 milyar dolara iniyor. Zirvenin tam yarısı ediyor.

Ağustos-Ekim döneminde tekrar 1.1 trilyon dolara tırmanıyor. Ardından çöküş geliyor. Mart 2009’da 29 dev bankanın toplam borsa değeri sadece (sıkı durun) 290 milyar dolar. Dip noktada zirveye kıyasla bu kuruluşların değer kaybı 1.6 trilyon dolar.

Birkaç ayrıntı verelim. Başlangıçtaki 29 dev mali kuruluştan borsa değeri 307 milyar dolar olan 7’si bu süreçte yok oluyor. Geri kalan 20 kuruluştan üçü iki yıl sonunda değerinin yüzde 80’den fazlasını kaybediyor. Sadece ikisinde cüzi artış görülüyor. Mart 2009 sonrasındaki artışın sürdürülebilir olup olmadığı konusuna hiç girmiyorum.

Okuyucularımın mübarek Kurban Bayramı’nı kutlarım.