Kişi başına hamburger

The Economist dergisinin “Big Mac Döviz Kuru Endeksi” üstüne çeşitlemelere devam ediyoruz. Önce hamburger standardına göre döviz kuruna baktık. Sonra hamburger enflasyonunu saptadık.

Bugün hamburger standardını reel ekonomiye uyguluyoruz. Hepimiz biliriz. Fiyat tek başına kısıtlı bilgi taşır. Mutlaka vatandaşın gelirini hesaba katmak gerekir. Pahalı hamburger yüksek gelirle başka, düşük gelirle başka refah düzeyine tekabül eder.

Ortalama vatandaşın bir yılda kaç hamburger yiyebileceğini kişi başına geliri hamburger fiyatına bölerek hesaplarız. Bire bir örtüşmese de, ortalama gelir ile daha çok hamburger alınan ülkenin daha zengin olduğunu söyleyebiliriz.

Hesaplar üstüne
Aşağıdaki tablo çok zamanımı aldı. Saklamanızı tavsiye ederim. Yöntemle ilgili birkaç şey söyleyelim. Milli gelir yerli para ile hesaplanır. Nüfusa bölünce kişi başına gelir elde edilir. Bunu hamburger fiyatına bölünce kişi başına hamburger bulunur. Ancak sunum açısından sorunludur. Çünkü hamburger fiyatları ve milli gelir birbiri ile karşılaştırması anlamsız birimlerdir. Çözümü her ikisini cari kurdan dolara çevirmektir. Kişi başına hamburger sayısı değişmez ama karşılaştırma kolaylaşır.

Öte yandan ülkelerarası gelir farklarını en sağlıklı satın alma gücü paritesi (PPP) yansıtır. Ek bir refah ölçütü olarak onu da tabloya ekledim. Kişi başına gelir verilerini Dünya Bankası’ndan aldım. 2005 yılıdır. Dolayısı ile “Big Mac” fiyatları 9 Ocak 2006 tarihine aittir.

Nisbi değerlerin daha iyi görülmesi için bir şey daha yaptım. Dördüncü ve altıncı sütunlarda kişi başına hamburgeri ve satın alma gücü paritesine göre kişi başına geliri ABD’nin yüzdesi olarak da gösterdim.

Tabloya Türkiye açısından ilginç bulduğum orta gelir kategorisi ülkelerini koydum. Kişi başına geliri (PPP) 10 bin doların altında Türkiye dahil 6 ülke (Endonezya, Mısır, Çin, Brezilya, Tayland), 10-20 bin dolar arasında 8 ülke (Meksika, Malezya, Rusya, Şili, G.Afrika, Polonya, Arjantin, Macaristan) ve 20 bin doları aşan iki ülke (Çek Cum., Arjantin) var.

Ne kadar köfte...
Türkiye’nin 2005 milli geliri kişi başına 1.530 adet “Big Mac” eşdeğeri çıkıyor.

Satın alma gücü paritesine göre Türkiye’nin altında kalan dört ülkede daha düşük: Çin, Mısır, Endonezya ve Brezilya. Türkiye’nin biraz üstündeki Tayland’da yüksek (1.820).

10-20 bin dolar arasında kişi başına hamburger 2.000 (Şili) ile 3.700 arasında (Macaristan) oynuyor. 20 bin doların üstünde 6.700’e (Kore) kadar yükseliyor. ABD’de ise bu sayı 13.900’e ulaşıyor.

16 ülke içinde en yüksek dolar fiyatı Türkiye’de (3.07 dolar). 2007 başında bu fiyatın ABD’ye eşitlendiğini ayrıca hatırlatalım (3.22 dolar) Bekleneceği gibi, en düşük fiyat Çin’de (1.30 dolar). 7 ülkede fiyat 1.50-2.50 dolar arasında.

ABD’nin yüzdesi olarak bakınca, hepsinde satın alma gücüne kıyasla hamburger adedi daha düşük. En büyük sapma ise Türkiye’de (20 ve 9). Buradan en yüksek nisbi fiyatın da Türkiye’de olduğunu anlıyoruz. TL’deki aşırı değerlenmenin bir başka işaretidir.