İşsizlikte patlama

İç talebi uyarmayı amaçlayan bir dizi tedbir dün uygulamaya girdi. Son günlerin modası ile uyumlu şekilde, bunlara dördüncü “canlandırma paketi” dendi. Doğrusu diğer üçünün pek farkına varmamıştık.

“Paketin” boyu ve etkisi nasıl ölçülecek? Genellikle neden olduğu ek bütçe açığına bakılır. Örnek: “Kongre Obama’nın 800 milyar dolarlık canlandırma paketini kabul etti.” Çünkü amaç ekonomide bütçe aracılığı ile ek talep yaratmaktır.

Kesin verilere ulaşamadım. Bütçeye 5 ila 6 milyar TL arası maliyetten bahsediliyor. Milli gelirin ancak yüzde 0.6’sı ediyor. Hiçten iyidir ama etkisinin sınırlı kalacağını da kabul etmek gerekiyor.

Yönteme de itirazım var. Bizim meslekte sektörel ayrıcalıklar sevilmez. Örneğin dolaylı vergi kullanılacaksa, KDV oranında genel bir indirim tercih edilir. Ayrıca kısa dönemde harcama artışının daha etkili olacağı düşünülür.

Veriler ve eğilimler

TÜİK dün kasım-ocak dönemini kapsayan aralık ayı istihdam ve işsizlik verilerini yayınladı. İşsizliğin arttığı biliniyordu. Ne kadar arttığı merak ediliyordu. Maalesef sayılar çok kötü geldi.

Aralık 2007 ve 2008 sonuçları tabloda karşılaştırılıyor. Toplam nüfus 800 bin kişi artmış. 15+ yaş grubundaki nüfus artışı da aynı. Buna karşılık iş gücü 1.1 milyon kişi artıyor. Sonuçta katılım oranı 1.5 puan yükseliyor.

Toplam istihdam 300 bin kişi artıyor. Bunun dağılımı da çok önemli. 200 bini tarımda, sadece 100 bini tarım dışı kesimlerde istihdam ediliyor. Ücretli istihdam da tam o kadar, yani 100 bin kişi artıyor.

Bu durumda iş gücüne dahil olan 1.1 milyon kişiden 800 bini işsizler ordusuna katılıyor. Böylece işsiz sayısı yeni bir rekor kırarak 3.3 milyon kişiye yükseliyor. İşsizlik oranı da yüzde 13.6’ya tırmanıyor.

İşsizlik oranında basit bir düzeltme yapıyoruz. İş aramayan ama iş bulsa derhal çalışmaya hazır olanları işsizlere ekliyoruz. İşsiz sayısı 1.4 milyon artışla 5.6 milyon kişiye tırmanıyor. Düzeltilmiş işsizlik oranı da yüzde 21.2’ye ulaşıyor.

Öncelik işsizlikle mücadele

Özetleyelim. Bir: Tarım dışı istihdam geriliyor. Yakında yıllık sayılarda düşüş göreceğiz. İki: Tarımdan tarım dışına istihdam akışı tersine döndü. Ekonomi tarımda düşük verimle çalışanlara alternatif iş yaratamıyor. Üç: İş gücü artışı nüfus artışını geçti. İşsizlik artışı hızlanacaktır. Manzara açıktır. İşsizlikte patlama çok tehlikeli bir yöne gidiyor. Döviz kuru, bütçe dengesi, enflasyon vs. diğer tüm sorunlar artık ikinci plandadır. İşsizlikle mücadele acilen tüm iktisat politikalarının öncelikli önceliği olmalıdır.

Milyon kişi Ara-07 Ara-08 Fark Değ. %

Nüfus 69,2 70,0 0,8 1,1

15+ yaş nüfus 49,6 50,3 0,8 1,5

İşgücü 22,9 24,0 1,1 4,9

Katılım Oranı % 46,2 47,7 1,5

İstihdam 20,4 20,7 0,3 1,4

İşsizler 2,4 3,3 0,8 34,4

İşsizlik Oranı % 10,6 13,6 3,0

Tarım istihdamı 4,9 5,1 0,2 4,1

Tarım dışı istihdam 15,5 15,6 0,1 0,6

Ücretli istihdam 12,3 12,3 0,1 0,4

İşgücü dışı nüfus 26,7 26,3 -0,4 -1,4

İşbaşı yapmaya hazır 1,8 2,3 0,5 31,3

İşsizler (düz.) 4,2 5,6 1,4 33,1

İşgücü (düz.) 24,6 26,3 1,7 6,8

Katılım Oranı (düz) % 49,7 52,3 2,6

İşsizlik Oranı (düz) % 17,0 21,2 4,2