İlk çeyrekte dış açık

Yunanistan euro’dan ayrılacak mı? Dünya bu soruyu cevaplamaya çalışıyor. Seçimden istikrarlı bir hükümet çıkmadı. Haziran başında yeniden seçim sandığı kuruluyor. Velhasıl euro kararı vatandaşa kaldı. Normaldir; mal sahibi odur.

Euro’dan ayrılmanın Yunanistan’a maliyeti fevkalade yüksektir. Ancak AB projesi açısından da ciddi bir mağlubiyettir. O nedenle baştan itibaren bir şekilde ara çözüm bulunacağını iddia ettim. Şimdi o kadar emin değilim.

Borsalar haftaya sert düşüşle başladı. Ama parite etkilenmedi. Son baktığımda hâlâ 1.29’a yakın seyrediyordu. Buna karşılık petrol fiyatı aylar sonra 110 dolara geriledi. Bekleneceği gibi, içeride kur kıpırdadı. Döviz sepeti 2.07 TL’ye yaklaştı.

Bugün iki veri açıklanıyor. Biri şubat istihdamı; ilk çeyreği kapsıyor. Takvim ve mevsim etkisi arındırılmış işsizlik oranına bakacağız. Diğeri nisan bütçe gerçekleşmesi; nakit dengesi bu ay işe yaramadı. Bütçe disiplini dalgalı suların kritik çapasıdır.

Dış açık geriliyor

Mart ödemeler dengesi Merkez Bankası tarafından yayınlandı. Piyasa cari işlemler açığını 6 milyar dolar öngörüyordu. 6.1 milyar dolar çıktı. Geçen yıl 9.6 milyar dolardı. Bir önceki yıla göre 3.5 milyar dolar daralma demektir.

Neticede yıllık açık 75.2 milyar dolardan 71.8 milyar dolara indi. Ekim 2011’de 78.6 milyar dolarla tarihi rekor kırmıştı. Olumsuz dış koşullara rağmen son beş ayda 7 milyar dolar azaldı.

Biri euro krizinin ilk çeyrekte AB’de yeni bir resesyonu tetiklemesidir. Türkiye AB’ye ihracatını artıramadı. Hatta ihracat geriledi. Ufukta bu eğilimin değişeceğine dair işaret görünmüyor. Yumuşak iniş için kötü haberdir.

Diğeri petrol fiyatlarının 120 doları aşmasıdır. Fiyat artışı enerji ithalatını tırmandırdı. Neyse ki dünya ekonomisi üzerindeki kara bulutlar petrol fiyatını gevşetiyor. Dış dengeyi olumlu etkileyecektir. İyi haberdir.

Milli gelire oranı

Dış açığın evrimini görmenin en sağlıklı yolu milli gelire oranına bakmaktır. Genellikle takvim yılı kullanılıyor. Konjonktürün kırılma anlarında ise çeyrek verileri daha yararlı oluyor. Bu da milli geliri ve dış açığı mevsim etkisinden arındırmayı gerektiriyor.

Bu amaçla en basit yöntemi uyguladım. Çeyrek cari işlemler açığını dolar bazında çeyrek milli gelirine böldüm. Elde ettiğim seriye mevsim arındırması (Tramo-Seats) uyguladım.

Grafik küresel krizin hemen öncesinde, 2008’in ilk çeyreğinde başlıyor: Dış açığın milli gelire oranı yüzde 5,8. İkinci çeyrekte petrol fiyatı ile birlikte yüzde 7,1’e yükseliyor. Krizle birlikte hızla daralarak 2009’un ilk çeyreğinde yüzde 0,5’e geriliyor.

Sonraki iki yılda dış açık patlıyor. Zirve 2011’in ilk çeyreğinde: Yüzde 10,8). Sonra eğilim değişiyor. Önce yavaş, sonra sert düşüşle yüzde 7,8’e iniyor. Yıllık düzelme 3 puandır. Yumuşak inişle uyumludur. İktisat politikasının başarı hanesine yazılmalıdır.