Gökten dolar yağıyor
.
Konjonktür analizine devam edeceğimi söylemiştim. Bugün iktisat politikası opsiyonlarına girmek istiyordum. Ama Fed’in yeni parasal genişleme programı Başkan Ben Bernanke tarafından açıklandı. Bu topa girmeden duramadım.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. Fed Başkanı’na kolay kolay “Helikopter Ben” lakabı verilmez. Geçmişte “Gereğinde helikopterlerden para atılmalı” demişti. Anlaşılan daha sıra ona gelmedi. Ama işler böyle giderse pekala gelebilir.
Dikkatinizi çekerim. Geçen Pazar Draghi’nin Euro Bölgesi’ni kurtarmak için para basma kararını yazmıştım. “Para basmanın dayanılmaz cazibesi” dedim. Aradan sadece bir hafta geçti. Şimdi Fed’in para basma kararını konuşuyoruz.
Tesadüf olmadığı açıktır. Gelişmiş ekonomiler küresel krizi sonrasında bir türlü toparlanamadı. Düzeltme zor ve sancılı geçiyor. Tezahürleri farklı ama sonuç değişmiyor. Sonunda şu yada bu şekilde daha da çok daha da çok para basılıyor.
Politikanın çerçevesi
Politikanın ayrıntıları medyaya yansıdı. Fed’in yeni politikasının iki ayağı var. İlki bugünkü para politikasının süresini 2014’ten 2015’e uzatıyor. Böylece en az üç yıl faizleri sıfır düzeyinde tutacağını taahhüt ediyor.
Bu politika doğrudan para basmayı içermiyor. Ama dolaylı olarak aynı anlama geliyor. Bu süre içinde gerektiğinde para basacağının garantisini oluşturuyor. Literatürde “beklenti yönetimi” deniyor.
İkincisi Fed’in tahvil alım politikasıdır. Birini zaten uyguluyordu. Piyasadan kısa vadeli devlet tahvili alıp aynı miktarda uzun vadeli devlet tahvili satıyordu. Vadesi gelen tahviller yerine yenilerini alacağını açıkladı. Yani geçmişte bastığı parayı geri çekmiyor.
Diğeri doğrudan para basımıdır. Bu amaçla yeni tahvil alıyor. Çok önemli bir yenilik var. Bu kez devlet tahvili almıyor. Özel kesimin ipotekli konut kredisi tahvillerini alıyor. Karşılığında para basıyor.
Ne kadar? Özel kesim tahvilini ayda 40 milyar dolarla sınırlıyor. Ama zaman kısıtlaması getirmiyor. Üç yılda 1.5 trilyon dolar taze para eder. Fena değil! Kısa vadeli devlet tahvilleri ise ayda 85 milyar dolar tahmin ediliyor.
Çözüm değil ama...
Fed daha önce iki kez büyük miktarda para bastı. 1 ve 2 diye numaralandı. Şimdi 3’e ihtiyaç duyulması bu politikaya yönelen eleştirileri haklı çıkartıyor. Bernanke ise “Aksi halde durum çok daha kötü olurdu” diyerek para basmayı savunuyor.
Nasreddin Hoca misali, aslında iki taraf da haklıdır. Ekonomiyi krize taşıyan reel dengesizlikler para basarak düzeltilemez. Zor dönüşümler gerektirir. Ancak, gereğinde para basmak bu sancılı sürecin zamana yayılmasına imkan verir. Kısa dönem maliyetini hafifletir.
Bu olay Türkiye için yararlı bir derstir. Fed (ve AMB) ortodoks para politikasının asla izin vermediği yöntemlere yöneldi. Neden? Çünkü yeni koşullar eski dogmaları anlamsız kıldı. Merkez bankalarını bugünün sorunlarına pragmatik çözümler üretmek zorunda bıraktı.
Bilmem, anlatabiliyor muyum?