Gıda fiyatlarının seyri

Gösterge faiz rekorlar kırmaya devam ediyor. Dün yüzde 5,7’ye geriledi. Sabah okula giderken radyoda uzmanları dinliyordum. Biri yüzde 5,5 pekâlâ mümkündür dedi. Hayret ettiğimi söylemeliyim.

Merkez Bankası Beklenti Anketini doldururken aklıma geldi. Aralık 2011’de bir yıl sonrası için altı ay vadeli gösterge faiz yüzde 9,2 bekleniyormuş! Hoş, bir ay önce bile bir yıl sonrası için gösterge faiz hâlâ yüzde 7 öngörülüyordu.

Buna karşılık döviz kurunda küçük kıpırdama işaretleri belirdi. Son baktığımda döviz sepeti tekrar 2.06 TL’yi geçmişti. Kurda yukarı yönlü sert bir hareket ihtimali yoktur. Yumuşak bir değer kaybı ise mümkündür. Ayrıca arzulanan bir gelişmedir.

Yunanistan krizi dostlarını da perişan ediyor. Son kurbanı dün öğrendik. Zaten biliniyordu. Kıbrıs daha fazla dayanamadı. AB Komisyonu, AB Merkez Bankası ve IMF’ten oluşan üçlünün (troyka deniyor) acı reçetesini kabul ettiğini açıkladı.

Gıdanın nispi fiyatı

Tam bir yıl önce, Türkiye’de gıda nispi fiyatlarının seyrine bakmıştım (8 ve 11 Aralık 2011). Gene kasım enflasyonu yeni yayınlanmıştı. 2006 sonrasında eğilimin nasıl değiştiğini ve gıda fiyatlarının nasıl yükselişe geçtiğini göstermiştim.

Nispi fiyat ne demek? Gıda fiyat endeksini genel TÜFE endeksine bölüyoruz. Başlangıç yılını 100 alıyoruz. Örneğin gıda fiyatları enflasyondan hızlı artınca nispi fiyat yükseliyor. Gıda daha pahalı oluyor. Endeks 100’ün üstüne çıkıyor.

TÜİK’in 2003 bazlı (mevcut) enflasyon serilerini kullanıyorum. 1994 bazlı endeksin zafiyetleri analizi daha eskiye taşımaya izin vermiyor. Zaten on yıl gözlem için yeterince uzun bir zaman aralığı sağlıyor.

Gıda kaleminde işlenmiş ve işlenmemiş tüm gıda maddeleri yer alıyor. Örneğin taze sebze-meyve, et-süt-tavuk, ekmek-pirinç-makarna vs. dâhildir. Buna karşılık alkollü ve alkolsüz içecekler hariçtir.

Yöntemi de hatırlatalım. Önce gıda ve TÜFE endekslerinde mevsim etkisini temizliyoruz. Sonra ilkini ikinciye bölerek yeni bir endeks oluşturuyoruz. Bu şekilde elde edilen nispi gıda fiyatının ayrıca trendini hesaplıyoruz.

Artış eğilimi kırıldı

Sütunlar gıda nispi fiyatını ifade ediyor. 2003 başından 2005 yazına kadar düşüyor. Sonra artışa geçiyor. 2008’de 2003 düzeyini yakalıyor. Kasım 2010’da zirveyi görüyor. Eylül 2005’in 16 puan üstündedir. Ardından yavaş ve dalgalı da olsa gerilemeye başlıyor.

Trend eğrisi uzun dönemli eğilimi yansıtıyor. 2005 sonbaharından 2011 sonuna kadar sürekli yükseliyor. Ardından yatay seyre geçiyor. Yılın ikinci yarısında az da olsa düşüş eğilimi belirginleşiyor.

Bundan sonra ne olur? Gıda fiyatlarının tarihi eğilimine geri dönmesi (normalleşme diyebiliriz) enflasyonu beklenenin çok altına taşıyacaktır. Sert faiz düşüşü mali piyasaların da bunu hesapladıklarını gösteriyor. Bilginize...