Enflasyon tahminleri
.
Son küresel mali kriz para politikası açısından önemli dersler içeriyor. Örneğin ABD ve İngiltere’de varlık fiyatlarında oluşan balonlara Merkez Bankaları zamanında müdahale etmedi, edemedi. Sonunda balonlar patladı. Fatura reel ekonomiye çıktı.
Türkiye’nin para politikası deneyimi ise çok daha kısıtlıdır. 2001 öncesinde bugünkü anlamı ile para politikasından söz etmek adeta olanaksızdır. Ağırlık döviz kurunun kontrolündedir. Merkez Bankası ve banknot matbaası azçok özdeştir.
Para politikası açısından kritik dönemeç 2001’dir. Merkez Bankası bağımsızlığının hukuki altyapısı kuruldu. Hazine ile göbek bağı kesildi. Ve en önemlisi, TL’nin değerinin piyasada belirlenmesine geçildi.
Bu noktada enflasyon hedeflemesinin devreye girmesi beklenirdi. Ama bir geçiş dönemi (ara dönem) tercih edildi. 2001-05 arasında devekuşu misali, ne olduğu tam belli olmayan bir politika uygulandı. “Örtük enflasyon hedeflemesini” zamanında çok eleştirdim.
Merkez Bankası’nın tahminleri
Enflasyon hedeflemesi kendi içinde tutarlılığı olan bir para politikası yaklaşımıdır. Ön önemli özelliği şeffaflıktır. Merkez Bankası kendi enflasyon ve büyüme tahminlerini açıklar. Böylece kamuoyu faiz kararının geri planını öğrenir. Üstelik hesap sorma olanağını bulur.
Devamlı okuyucularım Merkez Bankası’nın kendi enflasyon tahminlerine tanıdığım özel statüye aşinadır. “Örtük” dönemine de Merkez Bankası’nın kendi enflasyon tahminlerini gizlediği için karşı çıktım. Büyüme tahminleri yerine hâlâ “çıktı açığı” gibi muğlak bir kavramın kullanılmasını tasvip etmediğimi de hatırlatmak istiyorum.
Ekonomik göstergelerde doğru tahminin zorluklarını hepimiz biliyoruz. Elindeki teknik imkanlar ne olursa olsun, Merkez Bankasının da tahmin hatası yapmasını doğal karşılamak gerekiyor. Yani tahminlerin yanlış çıkması normaldir.
Enflasyonun başka özel sorunları da var. Sepeti oluşturan mal ve hizmetlerin bir bölümü özellikle kısa dönemde para politikasının etki alanı dışında davranabiliyor. Petrol fiyatları patlıyor. Kuraklık Rusya’da buğday hasadını düşürebiliyor.
Gene de, fiili enflasyonun Merkez Bankası tahmini ile karşılaştırılması para politikası açısından önemli ipuçları taşıyor. O nedenle ayrıntılı şekilde izlemek yararlı oluyor.
Tahmin ve gerçekleşme
Merkez Bankası’nın bir yıl (12 ay) sonrası için TÜFE tahminini kullanıyoruz. İlk Enflasyon Raporu 2006 başında yayınlandı. Yani seri 2006 sonundan başlıyor. Son Enflasyon Raporu’nda yer alan Haziran 2011 tahminine kadar gidiyor.
Dikkat edilirse 15 çeyrekten sadece dördünde tahmin ve gerçekleşme yakın çıkıyor. Diğerlerinde ciddi sapmalar var. Grafikte görülmüyor ama diğer 11 çeyrekte TÜFE Merkez Bankasının tanımladığı aralığın da dışında gerçekleşiyor.
Üç yukarı yönlü sapma dönemi görülüyor. İlki 2006 sonu ve 2007 başı. İkincisi 2007 sonundan 2008 sonuna kadar sürüyor. Sonuncusu ise 2010’un ilk iki çeyreği. Buna karşılık 2009 yazı ve sonbaharında TÜFE aşağı yönlü şaşıyor.
Grafikte Merkez Bankası’nın bir yıl sonra enflasyonu yüzde 7’nin altında öngördüğü görülüyor. Ayrıca 2010 başından itibaren Merkez Bankasının 12 ay sonrası için enflasyon tahminlerinin yüzde 6-7 aralığında istikrar kazandığı da anlaşılıyor.