Ekonomide mucize olmaz

Bayramı güncel ekonomik sorunlara hiç bulaşmadan geçirmek istiyordum. Bir kenara koyduğum teorik yazıları okuyacaktım. Ahlaki değerler üzerine yazmayı planlıyordum. Maalesef evdeki hesap çarşıya uymadı.

Şeytan dürttü derler. Yazıya oturunca dayanamadım. İnternete girip küresel piyasalarda olup bitenlere göz attım. Ne göreyim! Dünya borsaları tekrar almış başını gidiyor. Hafta sonunun karamsarlığı yerini yeniden iyimserliğe bırakmış...

Doğrusu hiç beklemiyordum. Fed Başkanı Bernanke’nin Jackson Hole’da yaptığı kritik konuşmaya pazar günü kısaca değindim. Topu taca attığını ve ortalığa yeniden para saçılmasını umut eden mali piyasaların hayal gördüğünü iddia ettim.

Meğer hayal gören benmişim. Bernanke’nin konuşması bir şekilde piyasayı ikna etmiş. Borsaların yükselişe geçmesini sağlamış. İktisatçıların borsa tahminlerine neden güvenilmediğinin bir başka kanıtı diyebiliriz.

Modern simyacı

Mağlup pehlivan güreşe doymaz derler. Borsaların olumlu tepkisine rağmen görüşümde ısrar ediyorum. Bir: Böylesine ciddi bir düzeltme sürecinin kaderi tek kişiye bağlanamaz.

İki: Mevcut sorunlar para basarak çözümlenemez.

Toplumsal ve ekonomik sorunlar karmaşık süreçlerde oluşur. Benzer şekilde, ancak yaygın katılımla çözümlenir.

Yöneticilerin bilgi ve yetenekleri elbette önemlidir. Ancak abartılmamalıdır. Süpermen bir çizgi roman kahramanıdır. O kadar.

Biraz mesafe alıp bakınca son olayın gerçek dışılığı hemen görülüyor. Bir yanda tüm karmaşıklığı ile dünya ekonomisi yer alıyor. Milyarlarca insan, üreticiler, tüketiciler, piyasalar, onları çerçeveleyen kurumlar vs.

Karşı tarafta parlak bir iktisat profesörü var. Şimdi ABD Merkez Bankasını yönetiyor. Yani para basma yetkisini elinde tutuyor. Herkes ağzına bakıyor. Biraz daha para bastığı takdirde dünyanın tüm sorunları halloluyor.

İnsanoğlu nedense mucizelere hep inanmıştır. Simyacıları hatırlayın. Koy bakırı, dönüştür altına, karun gibi zengin ol gitsin... Merkez bankacılar da modern toplumun simyacıları oldu. Bas parayı, yükselt borsayı, tüm sorunlar çözülsün...

Bedava yemek yoktur

Kendinizi hiç aldatmayın. İşler böyle yürümüyor. Yürümez. Para basmak reel dengesizlikleri düzeltmez. Aksine, toplumun gerçeklerle yüzleşmesini geciktirerek gelecekte ödenecek maliyeti yükseltir.

Ortada somut bir gerçek var. Başta ABD, uzun süre ürettiğinden fazla harcayan ekonomiler şimdi ürettiğinden az harcamak zorundadır. Nokta. İktisatçılar her fırsatta söyler: Bedava yemek yoktur. Fatura eninde sonunda önünüze gelir.

Reel ekonominin tatsız gerçekleri ile mali piyasaların pembe gözlükleri arasındaki uçurumun derinleşmesi beni açıkça korkutuyor. Bayram günü moralinizi bozmak istemem. Ama gidişat hayra alamet değildir.