Dünyada gıda fiyatları
.
Yıllık tüketici enflasyonunun çift haneye yaklaşması kamuoyunu tedirgin etti. Hak veriyorum. Kronik yüksek enflasyonun geçmişte yarattığı sorunlar ve tek haneye düşürmek için gereken fedakârlık iyi biliniyor. Kimse o günlere geri dönmeyi istemiyor.
Bu durum enflasyon beklentilerine olumsuz yansıyor. Aralık ayı ilk beklenti anketi sonuçları dün açıklandı. 2012 ve 2013 için beklenen enflasyonda az da olsa bozulma var. Sinek küçüktür ama mide bulandırır.
Geçen yazıda dolaylı vergi artışının ve TL’de değer kaybının etkilerine değindim. Talep baskısını ölçmek için kullandığım kira artışının yatay seyrettiğini gösterdim. Bilerek bir başka nedene girmedim.
Gıda fiyatları daima haber konusudur. Özellikle taze sebze-meyve fiyatlarının oynaklığı iyi manşet çıkartır. Kasımda patlıcan fiyatının yüzde 70 zıplaması dikkat çekti. Ama konu çok daha derindir. Ayrıntısına girmek istiyorum.
Gecikmiş bir hesap
İnternet tüm dünyanın verilerine anında ulaşma olanağını sağlıyor. Gıda maddeleri fiyatlarına küresel düzeyde bakmayı bir süredir planlıyordum. Bir türlü elim değmedi. Bu kez üşenmedim. Verileri topladım.
Hammaddeler için dolar cinsinden uluslararası fiyat endeksleri IMF sitesinde yer alıyor. 10 ayrı endeks var. Bazıları 1980’e kadar gidiyor. Gıda maddeleri fiyat endeksi 1991’de başlıyor. Ekim 2011’e kadar geliyor.
ABD’de tüketici fiyat endekslerini (bizim TÜFE muadili) Çalışma Bakanlığı hesaplıyor. İlgili site çok kullanıcı dostu (www.bls.gov). Aylık seriler 1913’den başlıyor.
Önce iki seriyi de 1990=100 bazında yeniden hesapladım. Böylece dolar cinsinden dünya gıda maddeleri fiyatları ve ABD tüketici enflasyonu karşılaştırılabilir oldu. Sonra gıda endeksini ABD’de tüketici fiyatlarına bölerek gıdanın nispi fiyatını buldum.
Gıdanın nispi fiyatı artınca gıda enflasyonu genel enflasyonu aşıyor. Yani değer 100’un üstüne çıkıyor. Tersine, gıdanın nisbi fiyatı düşünce gıda enflasyonu genel enflasyonun altına düşüyor. Yani değer 100’un altına iniyor.
Gıda fiyatlarına ne oldu?
Sonuçları grafiğe dönüştürdüm. Olayın daha iyi anlaşılmasını sağlamak için ayrıca gıda maddeleri nispi fiyatının basit bir trendini (kalın çizgi) ekledim. Ortaya çıkan resim çok net ve ilginçtir.
1991-2002 arasında gıda maddeleri ucuzluyor: Yani nispi fiyatı düşüyor. Oynaklık var; örneğin 1996’da kısa bir süre endeks 100’ü geçiyor. 2001’de 60’la dibe vuruyor. Gıda maddelerinin en ucuz dönemidir.
Türkiye verileri ile devam edeceğim.