Büyümenin iki bin yılı

Kapitalizm sohbetine devam ediyorum. Kopuşun temel kriteri olarak verimlilik artışını kullandım.18’inci yüzyılın ikinci yarısında başlayan sanayi devrimine baktım. İngiltere bilmecesine değindim.

Üretim, tüketim, verimlilik vs. iktisadi faaliyetler ölçülebilme avantajına sahiptir. Dolayısı ile farklı dönemler daha kolay karşılaştırılır. Ancak ekonomik verilerin sistematik toplanması son yüzyılın icadıdır. Öncesi dağınık tekil veriler vardır.

Geçmiş bilgileri bugünün veri formatına dönüştürmeyi iki yıl önce vefat eden İngiliz iktisatçı Angus Maddison’a borçluyuz. Son iki bin yıl için ülke ve bölge bazında ürettiği veriler internete kondu (www.ggdc.net/maddison).

Maddison önce büyük aralıklarla başlıyor: İsa’dan sonra 1, 1000 ve 1500 yılları. Bunlara 1600 ve 1700’ü ekliyor. 1820’den itibaren yıllık verilere dönüyor. İki gösterge hesaplıyor: Nüfus ve milli gelir (üretim). Bölünce kişi başına milli gelir bulunuyor.

Kişi başına gelir

Maddison milli geliri satın alma gücü paritesine göre 1990 yılı sabit dolar fiyatları ile hesaplıyor. İki bin yıl öncesine (yıl 1) bakalım: Dünya nüfusu 225 milyon, üretim 105 milyar dolar, kişi başına üretim 467 dolar. En zengin ülke İtalya (800 dolar).

Anlaşılması için 1990’dan 2010’a yüzde 25 dolar enflasyonunu ekleyelim. 2010 fiyatları ile İS. 1 yılı kişi başına ortalama dünya geliri 584 dolar ediyor. 2010’da ABD’nin kişi başına geliri cari fiyatlarla 47.150 dolar; iki bin yılda verimlilik 81 katı artıyor.

1000 yılında kişi başına gelir 453 dolara düşüyor. İlk bin yılda verimlilik sabit kalıyor. En zengin üç ülke bu bölgede: Türkiye, Irak, İran (600 dolar). Onları 500 dolarla Mısır ve 450 dolarla Çin, Hindistan ve İtalya izliyor.

1500’de kişi başına gelir 560 dolara yükseliyor. Ortalama büyüme hızı on binde 4 (% 0.04). En zengin İtalya: 1.100 dolar. Batı Avrupa öne geçmeye başlamış: 797 dolar. Türkiye’de büyüme yok: 600 dolar.

1500 sonrası için dünya, ülke grupları ve Türkiye için büyüme hızları aşağıdaki tablodadır. Sadece en zengin ülkeleri sayalım. 1600 ve 1700’de Hollanda önde. İngiltere 1848’de lider oluyor. 1903’te ABD zirveyi kapıyor...

Türkiye’nin performansı

Tabloyu Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi ve LSE Çağdaş Türkiye Araştırmaları Kürsü Başkanı Şevket Pamuk’tan aldım. “Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Büyüme: 1820-2005” makalesini öneririm (tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eevket_Pamuk).

Tabloya son sütunu ben ekledim. Özetleyelim. Bir: Kırılma kapitalizmle başlıyor (19’uncu yüzyıl başı). İki: Büyüme giderek hızlanıyor. Üç: Geciken (gelişen) ülkeler şimdi arayı kapatıyor. Dört: Türkiye’nin nispi performansı ancak 1950 sonrasında toparlanıyor.