Büyüme tahminleri değişiyor

ABD’nin Sermaye Piyasası Kurulu (SEC) dünyanın en büyük yatırım bankası Goldman Sachs’a sahtekârlık (fraud) davası açtı. “Tavşana kaç, tazıya tut” misali, müşterilerini aldatmakla suçluyor. Mali piyasa denetiminde yeni milat olabilir.

Finansal Çözümler Ltd. tarafından hesaplanan CNBC-e tüketici güven ve tüketim eğilimi endeksleri Nisan’da yükseldi. Mal ve hizmet piyasalarından gelen bilgilerle uyumludur. Tüketici kesenin ağzını açmışa benziyor.

“Pazarda hiç kimsenin beklemediği bir hareketlilik yaşanıyor. Bunun en büyük nedeni teşvik. Kur teşviği, yani euro’nun düşük kalması araçların fiyatını cazip kıldı.” Bir otomotiv sektörü tepe yöneticisi kur-ithalat ilişkisini dün Vatan’a böyle anlatıyor. Dış açığa başka kılıflar dikmeye çalışanlara duyurulur.

Büyümesiz büyüme

2009 milli gelir verileri üzerinde epey çalıştık. Önce yıllık bazda ayrıntılara girdik. Sonra takvim ve mevsim etkisi temizlenmiş serileri kullanarak 2001 krizi ile karşılaştırmalar yaptık. Benzerlikleri ve farklılıkları anlamaya çalıştık.

2009’da küçülmenin beklenenin altında çıkması 2010’la ilgili büyüme tahminlerini de yukarı çekti. Örneğin Merkez Bankası Beklenti Anketinde Mart sonuna kadar 2010 için büyüme tahmini yüzde 3.9’du. Nisan’da yüzde 4.3’e yükseldi.

Kafaları karıştıran bir yöntem değişikliğine de dikkat çekelim. Türkiye yıllık büyüme oranlarına alışıktı. Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış serilerin yayınlanması bir önceki çeyreğe göre büyüme kavramını da gündeme getirdi. İki farklı büyüme oluştu.

Ancak yeni yöntemin bazı yararları da var. Bugün onlardan birini göstermek istiyorum. 2010 yılında çeyrekten çeyreğe büyümenin durduğunu varsayalım. Yani milli gelir 2009’un son çeyreğinde ulaştığı düzeyde sabit kalıyor.

Yıllık büyüme ne olur? Kolayca hesaplanıyor. Sıkı durun: 2010’da büyüme yüzde 4.5 çıkıyor. Yani bir anlamda hiç büyüme yok. Son çeyrekte geçen yıla kıyasla büyüme sıfır çıkıyor. Ama yıllık milli gelir gene de yüzde 4.5 artıyor.

Neden böyle oluyor? Bir: 2009 ilk çeyrek milli geliri çok düşüktü. İki: İkinci ve üçüncü çeyrekler de son çeyreğin altında kaldı. Yıllık veriler bu olguyu yansıtıyor. Neticede 2009 sonu düzeyinde durağan seyreden ekonomide yüksek yıllık büyüme oluşuyor. Yüzde 4.5 bir tür alt sınırdır. Daha gerçekçi senaryolara sonra bakacağım.

Doğru grafik

Pazar günü istihdamdaki ilginç gelişmeleri bir grafikle özetlemiştim. Maalesef teknik bir hata sonucu yazının altına 23 Şubat’ta yayınlanan enflasyon ve beklentiler grafiği konmuş. Bu karışıklık için özür diliyorum. Doğru grafik aşağıdadır.

Kısaca hatırlatalım. En üst çizgi işsizleri, orta çizgi tarım istihdamını, alt çizgi sanayi istihdamını ifade ediyor. İşsizlerde ve tarımda çalışanlarda net artış var. Ama sanayi istihdamı ise hâlâ kriz öncesine ulaşamadı. “Tarımlaşma” (!) demiştik...