Bu defa farklı

Salı günü nostaljik takıldık. Tüm zamanların en çok seyredilen ekonomi programı Ekodiyalog tam kadro CNBC-e kanalında toplandık. Özlemişim. Programlarını bizimle paylaşan Servet Yıldırım ve Mahfi Eğilmez’e teşekkür ediyorum.

İlkini geçen yılbaşı yapmıştık. 2010’da büyüme, enflasyon, dış açık, kur vs. tahminlerimizi vermiştik. Sapmalara baktık. En iyi tahminleri Taner Berksoy yapmış. Bana ancak amorti kaldı. Merkez Bankası’nın faiz indirimini sadece ben öngörmüşüm.

Bu arada piyasalarda yeni faiz rekorları kırılıyor. Gösterge tahvil bileşik faizi dün yüzde 6.9’un altına geriledi. Nereden nereye! Hazine’nin TL ile yüzde 7’nin altında faiz ödeyerek borçlanabileceği hiç akla gelir miydi?

Yararlı bir kitap

Programda hoş bir sürprizle karşılaştık. CNBC-e son dönemin en yararlı iktisat kitaplarından birini tercüme edip yayınlamış. “Diş kirası” misali, birer kopya verdiler. Yazarları Carmen Reinhart ve Ken Rogoff bizim camianın yakından tanıdığı iki iktisatçıdır.

Carmen Reinhart Küba doğumlu bir Amerikalı iktisatçıdır. Doktorasını Robert Mundell’le yapmıştı. Halen Maryland Üniversitesi’nde öğretim üyesidir. IMF ve Dünya Bankası deneyimi zengindir. Çok ilginç makaleleri vardır. İstanbul’a da geldi.

Rogoff bizim mesleğin dâhi çocukları arasındadır. Özgeçmişi başlı başına bir yazı konusu olabilir. IMF’in baş iktisatçısı sıfatı ile Joe Stiglitz’in kuruma yönelttiği eleştirileri cevaplamak ona düştü. Halen Harvard Üniversitesi öğretim üyesidir.

Kitabın adı yeterince çarpıcı: “Bu Defa Farklı: Finansal Çılgınlığın 800 Yıllık Tarihi ” (NTV yayınları, İstanbul 2010). İngilizcesi 2009’da, tam krizin ortasında yayınlandı. Bekleneceği gibi çok ilgi çekti. Amazon’dan getirtip okudum.

Mali krizler hakkında şimdiye kadar çıkan en kapsamlı ampirik araştırmadır. Uzak ve yakın geçmişte büyük bir mali çalkantı yaşayan tüm ülkeleri inceliyor. Sistematiğini buluyor. Sonuçlar çıkartıyor.

Cinnetten çöküşe

Mali piyasaların akıl ve mantık dışına kolayca çıkabildiği uzun süredir biliniyor. Bir bakıyorsunuz varlık fiyatları uçuşa geçiyor. İnsanlar kolay kazanma hırsı karşısında direnemiyor. Olay bir çılgınlığa dönüşüyor.

Şişen balonu gören sağduyu sahipleri mutlaka çıkıyor. Geçmiş örnekleri hatırlatıp uyarıyorlar. Ama kimse dinlemiyor. Onlara hep aynı cevap veriliyor. “Haklısın ama bu defa çok farklı...”

Ne var ki bir süre hiç de farklı olmadığı anlaşılıyor. Hep yükseleceği varsayılan varlık fiyatları aniden düşüşe geçiyor. Cinnetin yerini panik alıyor. Çöküş geliyor. Patlayan mali balonun reel ekonomide bıraktığı hasar da büyük oluyor.

Neyse, hikâye uzun. Koca kitabı burada özetlemem söz konusu değil. Amacım merakınızı gıdıklamak , böylece bu çok yararlı kitabı okumanızı sağlamak. Hararetle tavsiye ediyorum. Yayıncılarını kutluyorum.