“Big Mac” kurları

Döviz kuru ne oluyor? TL çok mu değer kazandı? Son günlerde kur tartışması gene canlandı. Hoş, zaten hiç bitmemişti. “Hocam, ne olacak şu kur?” sorusu daima geçerlidir. Kur yükselir; dövizle borçlananlar ağlar. Düşer; sanayici şikâyet eder. Sabit kalır; iki taraf da tedirgin olur.

Yıl sonunda TL’ye saldırı döviz sepetini 2.20 TL’ye tırmandırdı. Merkez Bankası piyasaları fonladığı faizi koridorun üst sınırında tutarak ve döviz satarak TL’yi başarılı şekilde korudu. Geçen hafta döviz sepeti 2.00 TL’ye iyice yaklaştı.

İki hafta önce The Economist ünlü “Big Mac” döviz kuru endeksini yeniden yayınladı. Ocak fiyatlarını kullanıyor. Geçen temmuz fiyatları ile bulgulara bu köşede değinmiştim (21 Ağustos 2011).

İlginç sayılar

Hatırlatalım. “Big Mac” özel bir hamburger. Dünyanın her yerinde tıpatıp aynı üretiliyor. Benzer dükkânlarda benzer kıyafetler giyen personel tarafından satılıyor. Böylece kalite ve miktar gibi ölçmeyi zorlaştıran sorunlar ortadan kalkıyor.

Son hesapta 11 Ocak’ta geçerli fiyat ve kurlar kullanılmış. Türkiye dahil 44 ülke ve euro bölgesi kapsanıyor. Yerli fiyat ABD fiyatına bölününce dolarla satınalma gücünü sağlayan kur bulunuyor. Sonra fiili kurla mukayese ediliyor.

Türkiye’ye bakalım. Big Mac fiyatı 6.50 TL; ABD’de ise 4.20 dolar. Buna göre iki fiyatı eşitleyen dolar kuru 1.55 TL çıkıyor. Halbuki o günkü fiili kur 1.84 TL. Böylece TL’nin yüzde 19 düşük değerli olduğu sonucuna varılıyor.

Şimdi 25 Temmuz 2011’le karşılaştıralım. Big Mac fiyatı gene 6.50 TL. Çok ilginç çünkü altı ayda enflasyon tırmanmasına rağmen Big Mac fiyatı sabit kalmış! The Economist’in yalancısıyım; kendim kontrol etmedim.

Halbuki ABD’de altı ay önce Big Mac 4.07 dolara satılıyormuş. Yani ABD’de fiyatı yüzde 3,2 yükselmiş. Buna göre iki fiyatı eşitleyen dolar kuru 1.60 TL oluyor. Halbuki o tarihte fiili kur 1.72 TL, dolayısı ile TL yüzde 7 düşük değerli imiş.

TL’nin reel değer kaybı

Ne demek? Reel döviz kurunu hamburger fiyatları ile hesaplayınca temmuzdan ocağa TL dolar karşısında yüzde 12 değer kaybediyor. Dörtte biri (3.2 puan) fiyatın Türkiye’de sabit iken ABD’de artmasından, geri kalanı ise (9 puan) nominal kurun yükselmesinden kaynaklanıyor.

Bugün durum nedir? 11 Ocak’tan bu yana Big Mac fiyatlarının değişmediğini kabul ediyoruz. Bugünkü dolar kurunu 1.76 TL alıyorum. TL yüzde 13.5 düşük değerli çıkıyor. Dolayısı ile temmuza kıyasla hâlâ yüzde 6.5’luk bir rekabet avantajını koruyor.

Ocakta parası en değerli ülke İsviçre çıkıyor: Yüzde 62. İsviçre’de Big Mac 6.81 dolara satılıyor. Temmuz’da zirvede Norveç vardı. Diğer uçta ise Hindistan yer alıyor: Big Mac fiyatı 1.62 dolar yani Rupee yüzde 61 düşük değerli oluyor.