2023’te milli gelir

Önce AKP, sonra CHP ekonomi programını açıkladı. İlkini basıp okumaya zamanım oldu. Diğeri dün internete konuldu. Ayrıntılı inceleyemedim. Ama temel göstergelere bakabildim. En azından genel çerçevesini gördüm.

Bu seçimde bir dizi olumlu yenilik gözleniyor. Biri program ufkunun uzamasıdır. Geçmişte seçim beyannameleri bir meclis dönemini yani dört-beş yılı kapsardı. Bu kez iki parti de 2023’ü temel aldı. Cumhuriyetin yüzüncü yılı için hedeflerini belirledi.

Diğeri içeriğin zenginleşmesidir. Eski programlar genelgeçer vaatlerden oluşurdu. Büyüme, dış ticaret, işsizlik, yoksulluk vs. temel göstergeler için sayı telaffuz edilmezdi. Sonradan hesap sorma yolu böylece kapatılırdı. Bu kez, tersine, nokta hedefler kondu.
Her ikisi de olumlu gelişmelerdir. Özellikle ikincisi programlara disiplin getiriyor. Afaki vaatlerin önünü kapatıyor. İki büyük partinin de popülizmden uzak durma çabası gelecek için sevindiricidir.

Dolarla milli gelir

Tahmin edileceği gibi, bize bayağı iş çıktı. Nitekim 2023 için verilen milli gelir, işsizlik oranı, ihracat vs. tahminleri kamuoyunun çok ilgisini çekti. Dün Malatya’da konuşmam vardı. Önce bunlar soruldu.

Milli gelirle başlamaya karar verdim. Zamanlama da denk geldi. Daha yeni milli gelir ve büyüme üzerine yazmıştım. Özellikle iki farklı tarihte milli geliri dolar bazında karşılaştırmanın yarattığı sorunları vurgulamıştım.
Maalesef 2023 hedefleri gene dolar bazında açıklandı. Siyasi partilerin sabit fiyatlarla büyüme ya da TL cinsinden hesapları sevmediği anlaşılıyor. Herhalde vatandaşın dolarla milli geliri daha iyi kavradığına (!) inanıyorlar...

Çok yanlıştır. Dolar bazında 2023 yılı milli geliri üç ayrı faktörün sonucudur. Biri reel milli gelirin büyüme hızıdır. Hesap sabit TL fiyatları ile yapılır. İkincisi ABD enflasyonudur. Üçüncüsü TL’nin dolar karşısında reel değeridir.

Velhasıl, açıklanan sayı üçünün toplamıdır. Yani içinde reel büyüme, dolar enflasyonu ve kur değişimi vardır. Dolayısı ile esas bizi ilgilendiren başarı ölçüsü olan reel büyümenin görülmesini gereksiz yere zorlaştırır.

Hesaplar tutuyor

Kontrol için hesabı baştan yapalım. Kritik büyüklük ortalama büyüme hızıdır. Tartışmaya açıktır. Geçmiş ortalama yüzde 5’in altındadır. İyimser varsayımla yüzde 5.5 alalım. Milli gelir iki katına çıkar. Sabit 2010 doları ile 1.47 trilyon dolara yükselir.

Ya ABD enflasyonu? Yıllık yüzde 2 ile dönem sonunda yüzde 29 ediyor. Çarpınca 2023 doları ve sabit TL değeri ile milli gelir 1.91 trilyon dolar hesaplanıyor. Reel kur değişimini tahmin etmek çok zordur. Yıllık yüzde 1’le dönem sonunda yüzde 13,8 ediyor. Çarpınca cari kurdan 2013 milli geliri 2.17 trilyon dolar çıkıyor.

AKP’nin öngördüğü 2.06 trilyon doların biraz üstündedir. Farkın nereden kaynaklandığını bilmiyoruz. Ama ABD enflasyonu ve reel kur varsayımlarını sabit tutarken büyüme hızını yüzde 5.1’e indirince AKP tahminine ulaşıyoruz.
Ya CHP? 2013’te milli geliri 2.6 trilyon dolar öngörüyor. Fakat yüzde 6.9 büyüme hedefliyor. Fark tümü ile daha hızlı reel büyümeden kaynaklanıyor.

Sonuç: 2023’te cari kurdan milli gelirin 2 trilyon doları aşması şaşırtmıyor. Buna karşılık AKP’nin büyüme tahmini biraz muhafazakâr, CHP’ninki biraz abartılı duruyor. Devam edeceğim.