2023’te istihdam

AKP ve CHP’nin 2023 hedeflerine bakıyoruz. İlk yazıda öngörülen milli gelir büyüklüklerini ele aldık. Varsayımlarına açıklık getirdik. AKP’nin büyüme hedefini muhafazakâr, CHP’ninkini abartılı bulduk.

İkinci yazı ihracat tahminlerine odaklandı. İki partinin de ihracat/milli gelir oranında çok ciddi bir artış hedeflediğini saptadık. Buradan döviz kuruna geçtik. Hedeflerin varsayılan kur düzeyi ile uyumlu olmadığı sonucuna ulaştık.

Sıra iki partinin 2023 için istihdam ve işsizlik tahminlerine geldi. Diğer makro göstergeler (büyüme, enflasyon, kur vs.) neticede soyut sayılardır. Ekonominin gidişatı vatandaşın günlük hayatına istihdam olanakları ve işsizlik riski ile yansır. Fevkalade somuttur.

İstihdamda ciddi artış

İşsizlik sorununa iki program da öncelik tanıyor. İstihdamı teşvik etmek ve işsizliği azaltmak için uygulanacak politikalar ayrıntılı şekilde açıklanıyor. Olumludur.

Ancak programlarda istihdam sayıları yer almıyor. Onun yerine iki kritik oran için 2023 tahminleri veriliyor: İş gücüne katılım oranı ve işsizlik oranı.

İş gücünü çalışanlar artı işsizler oluşturuyor. İş gücünün çalışabilir nüfusa (15+ yaş grubu) bölünmesi katılım oranını veriyor. 2010’da katılım oranı yüzde 49 oldu. 2003’te AKP yüzde 50’ye, CHP yüzde 55’e yükselmesini öngörüyor.

İşsiz sayısını işgücüne bölünce işsizlik oranı bulunuyor. 2010’da işsizlik oranı yüzde 11,7 oldu. 2003’te AKP yüzde 5’e, CHP yüzde 6’ya düşmesini öngörüyor.

Bize 2023’te çalışabilir nüfus gerekiyor. Son altı yılın artış hızı ile 65 milyon kişi buluyoruz. Hesap ayrıntıları ile sizi sıkmak istemiyorum. Doğrudan 2023 bulgularıma geçiyorum.

AKP: toplam istihdam 30.9 milyon, işsiz 1.5 milyon, yaratılan istihdam 8.1 milyon (yılda 620 bin).

CHP: Toplam istihdam 33.6 milyon, işsiz 2 milyon, yaratılan istihdam 10.8 milyon (yılda 830 bin).

Karşılaştırmak için: Son beş yılda toplam istihdam artışı 2.5 milyon yani yılda 500 bin oldu.

Gerçekçi durmuyor

Biraz da ayrıntıda gizlenen şeytanları arayalım. İki program da tarım istihdamına değinmiyor. Halbuki tarımın payı hâlâ çok yüksektir (yüzde 25). Gerilemesi, yani istihdamın tarım dışında (ve ücretli kategorisinde) artması gerekiyor. Bu amaçla iki senaryo yazdım.

İlkinde tarım istihdamı sabit kalıyor (5.8 milyon). Sadece tarım dışı istihdam artıyor. Hatırlatalım: 2005-10 döneminde yıllık tarım dışı istihdam artışı 420 bindir. Bu senaryoda tarım-dışı istihdam artışı AKP için yılda 620 bin, CHP için 830 bin çıkıyor. Tarımın payı 2023’te yüzde 18’e iniyor.

İkinci senaryo 2023’te tarımın payını yüzde 12’ye düşürüyor. Bekleneceği gibi, yıllık tarım-dışı istihdam artışı zıplıyor: AKP’nin toplam istihdam hedefinin tutması için yılda 780 bin, CHP için ise 970 bin artış gerekiyor.

Dolayısı ile analize tarım-dışı istihdama bakınca programların istihdam ve işsizlik tahminleri hiç gerçekçi durmuyor.