2008’de dış ticaret

Küresel mali piyasalarda yüksek volatilite sürüyor. ABD’de yönetim değişti ama sorunlar duruyor. Ortada trilyonlarca dolar batmış kaynak var. Kimin üstünde kalacak? Vergi mükellefi bir türlü üstlenmeye yanaşmıyor. Bilek güreşinin nasıl biteceğini kestiremiyoruz.

Öte yandan, reel ekonomiden gelen haberler her geçen gün kötüleşiyor. Bu sütunda mali sorunların esas nedeninin reel ekonomide biriken dengesizlikler olduğunu uzun süredir savunuyoruz. Dış açık-dış fazla dengesizliklerine dikkat çekiyoruz.

Her dengesizlik düzelir, her dış açık kapanır. Sorun nasıl düzeldiği, yani dış açığın nasıl kapandığıdır. En kötü çözüm, dengesizliğin ekonominin küçülmesi yolu ile düzelmesidir. Maalesef eğilim bu yöndedir.

Dış ticaret daralıyor

Aralık 2008 dış ticaret verileri Cuma günü açıklandı. Sürpriz beklenmiyordu, olmadı. Son aylarda gidişat belirginleşmişti. İhracat, ithalat ve dış ticaret açığı düşüyordu. Yine öyle oldu.

Aralık’ta, geçen yıla kıyasla, ihracat yüzde 21, ithalat yüzde 30, dolayısı ile dış ticaret açığı yüzde 44 azaldı. İhracatta son on beş yılın en büyük aylık düşüşüdür. İthalatta sadece 2001 krizi sırasında dört ayın düşüşü biraz daha yüksektir (yüzde 33). Parite etkisi takriben 4 puandır. Yani döviz sepeti ile ölçmek sonucu fazla etkilemiyor.

Son çeyrek toplamında da geçen yıla kıyasla düşüş var. İhracat yüzde 13, ithalat yüzde 21, dış ticaret açığı yüzde 34 geriliyor. Ekimden Kasım’a, Kasım’dan Aralık’a dış ticarette küçülme eğiliminin güçlendiğini saptıyoruz.

2008’in tümüne bakınca farklı bir manzara ile karşılaşıyoruz. Diğer verileri değerlendirirken özellikle vurgulamıştık. Konjonktürde kırılma halinde yıllık sayılar anlamını yitirir. Neyse, kısaca özetleyelim. 2008’de ihracat yüzde 23, ithalat yüzde 18, dış ticaret açığı yüzde 11 artıyor.

Yıllık ihracat en yüksek değere Eylül’de ulaşıyor: 136 milyar dolar. Tarihi bir rekordur. Ancak orada tutunamıyor. Son çeyrekteki düşüşle yılı 132 milyar dolar düzeyinde kapıyor.

Yıllık ithalat da tarihi zirvesini Eylül’de görüyor: 212 milyar dolar. Ama yılı 202 milyar dolarda bitiriyor. Dolayısı ile Eylül’de 76 milyar dolarla rekor kıran dış açık yıl sonunda 70 milyar dolara iniyor.

Fakirleştiren düzeltme

Son olarak uzun dönem eğilimlerle ilgili birkaç şey söyleyelim. 2006 yazına kadar uzun dönem ithalat artışı ihracat artışının üstünde seyrediyordu. 2006 yazında bu eğilim değişti. İhracat ithalattan daha hızlı artmaya başladı. Şimdi de ihracat ithalattan daha yavaş düşüyor. Yani uzun dönemli eğilim dış dengesizliği düzeltici yöndedir. Tek olumlu haberdir.

Özetleyelim. Türkiye dışarıya daha az mal satıyor, o nedenle daha az üretiyor. Aynı anda dışarıdan daha az mal alıyor, çünkü daha az tüketiyor. Velhasıl dış açığını azalan refah ve üretimle kapatıyor. Fakirleştiren düzeltme böyle olur işte...