2008’de dış denge

Aralık verileri ile birlikte 2008 ödemeler dengesi sonuçları da ortaya çıktı. Kesinleşti diyemiyorum. Önümüzdeki aylarda mutlaka revizyonlar yapılacaktır. Ancak ana eğilimin değişmesini beklemiyorum.

TÜİK’in sanayi üretimi endeksinde yanlış hesabından sonra revizyonlar çok konuşuluyor. Gözden kaçmış olabilir. Meraklılara duyurmak istiyorum. Merkez Bankası son aylarda eski yılların ödemeler dengesi sayılarında düzeltmeler yaptı.

Revizyon on yılı kapsıyor. Yani 1998 öncesi değişmedi. Cari işlemler açığında on yılda toplam 3.7 milyar dolar azalma var. Yüzde 3’lük bir revizyon anlamına geliyor. Net hata noksan kalemindeki fazla da 600 milyon dolar (yüzde 11) geriliyor.

Dış açık küçülüyor

Daha önce uyarmıştık. Konjonktürde ciddi kırılma anlarında takvim yılı bazında göstergelerin yararı azalır. Geçen yıla kıyasla şöyle ya da böyle olması artık anlamlı bilgi değildir. 2008 iyi bir örnektir.

Cari işlemler dengesi ile başlayalım. 2001 krizi cari işlemler dengesini fazlaya dönüştürmüştü. 2002 başında tekrar açık oluştu. On iki aylık açık o tarihten itibaren sürekli yükseldi. 2007 sonunda 38 milyar dolara tırmandı. Ağustos 2008’de 49 milyar dolar ile zirveyi gördü.

Sonra düşüşe geçti. Dört ay gibi kısa bir sürede 41.5 milyar dolara geriledi. Yani dış açıkta dört ayda gerçekleşen düzelme 7.5 milyar dolardır. Bunun 6 milyar doları ekim-aralık dönemine (son çeyrek) aittir. Son çeyrekte dış açık yarı yarıya (yüzde 52) azaldı.

Düzelme tümü ile ithalattaki büyük düşüşten kaynaklanıyor. Son çeyrekte ihracatın gerilemesine rağmen dış ticaret açığı 6 milyar dolar azalmıştır. İki neden öne çıkıyor. Biri içeride tüketim ve yatırım harcamalarının daralmasıdır. Diğeri dünyada enerji ve emtia fiyatlarının çökmesidir.

Yakın gelecekte bu eğilimlerin değişmesi beklenmiyor. Dolayısı ile 2009’un ilk üç çeyreğinde dış açık az çok aynı tempoda düşmeye devam edecektir. Yıllık cari işlemler açığının Ağustos 2009’da 10 milyar doların altına ineceğini düşünüyorum. Yıl sonu son çeyrekte olup bitecekleri bağlıdır. Ama 15 milyar dolar sınırını aşacağını sanmam.

Finansman boyutu

Doğrudan yatırımlarda sonbaharda özel bir daralma görülmüyor. Gelen sermaye yıllık bazda 2006 sonunda 20 milyar doları, 2007 ilkbaharında 29 milyar doları gördükten sonra 2007 sonunda 20 milyara gerilemişti. 2008’i 18 milyar dolar ile bitirdi.

Özel kesim borçlanmasında ise sonbaharda çok belirgin bir kırılma var. Son çeyrekte bankalar 4.5 milyar dolar, reel sektör .5 milyar dolar net dış borç ödüyor. Buna son çeyrekte kamunun ödediği 5 milyar dolar net dış borcu ekleyince toplam 10 milyar dolar net borç geri ödemesi buluyoruz.

Bu durum döviz rezervlerini etkiliyor. Son çeyrekte Merkez Bankası’nın döviz rezervleri 5.3 milyar dolar düşüyor. Yıllık bazda çok uzun süredir ilk kez resmi döviz rezervleri az da olsa (1 milyar dolar) azalıyor.

Nihayet, net hata noksan kaleminde son çeyrekte 12.5 milyar dolar fazla oluşuyor. Geçen ay bakmıştım (18/1/2009). Eklenecek yeni bilgi göremedim.