Dolar nasıl devalüe edilir?

ABD Hazine Bakanı Timothy Geithner, ABD’nin “ihracat avantajı sağlamak için doları devalüe etmeyeceğini” belirterek, “hiç bir ülkenin ekonomik sağlık kazanmak için para birimini zayıflatmaması gerektiğini” söylemiş!

Silikon Vadisi’nde iş dünyası liderlerine seslenen Geithner, “Devalüasyon, bu ülkede olmayacak (...) devalüasyon yaşayabilir, makul bir strateji değil ve biz buna kalkışmayacağız” diye konuşmuş.

Sahi, dolar devalüe edilebilir mi? Değeri bir gecede düşürülebilir mi?

Teknik olarak düşürülemez! Hele ki herşey dolara karşı fiyatlanırken... Doların diğer para birimleri karşısındaki değeri sabit değil ki, bir gecede karar verip de değerini düşüresiniz. Doların değeri piyasada “serbestçe” belirleniyor.

Çin için bir devalüasyondan söz edilebilir. Zira yuanın değeri Çin Merkez Bankası ve ekonomiyi yönetenlerce “belirleniyor”. Çinliler bir gecede; “Bu günlerde 6.65 olan dolar/yuan kurunu; 5.65’e ya da 4.65 indirdik” diyebilirler. Buna kelimenin tam anlamıyla devalüasyon denir.

Biz Şubat 2001’de biraz farklı bir yol izlemiştik. Önceden belirlenmiş ve Merkez Bankası tarafından “taahhüt edilmiş” bir bant içinde hareket eden TL’yi bir gecede serbest dalgalanmaya bırakmıştık. O da bir tür devalüasyondu.

Artık böylesi bir devalüasyon TL’de yapılamayacağı gibi, serbest dalgalanan dolar için de böyle bir şey söz konusu değil.

Yine de doları devalüe etmek mümkün!

Nasıl mı?

Piyasaya dolar verirsiniz. Hangi yolla olduğu farketmez. Tıpkı çok değil bir ay kadar önce Japonya’nın yaptığı gibi. Japon Maliye Bakanlığı ve Bank of Japan (Japonya Merkez Bankası) piyasaya yen verip, dolar alarak yenin değerini düşürmeye çalıştılar! Piyasa yoluyla devalüasyonu denediler. (İşe yaramadı!)

ABD’de benzer bir yola çıkmaya hazırlanıyor. 2008’deki “I. Bedava Para” paketiyle Fed bonoları alarak piyasaya inanılmaz bir likidite verdi. Dolar, euro karşısında 1.60’lara kadar değer kaybetti. Şimdi sırada Fed’in “II. Bedava Para” paketi var. Daha paket açıklanmadan ve hayata geçmeden bile doların euro karşısındaki değeri 1.18’lerden 1.40’lara kadar “düştü”! 7 haziran’daki 1.1876 seviyesinden, 15 ekim’deki 1.4159 seviyesine kadar geçen 130 günde yüzde 19.22 devalüe oldu dersek hata olur mu? Sanırım olmaz!

ABD üstelik bunu “Güçlü dolar politikamız devam ediyor” derken yaptı. Sonra da Geithner çıkıp “Bu ülkede dealüasyon olmayacak” diyebiliyor. Aslında haklı. ABD devalüasyon yapmış değil. Yapılması da “teknik” olarak mümkün de değil!!! Diğer yandan Fed’in “II.Bedava Para” paketi devalüasyon amacıyla çıkarılmış değil. Doların değer kaybı; ekonomiyi “çalışır” hale getirebilmek için piyasalara verilen likiditenin bir “yan etkisiydi”. Amaç tabii ki devalüasyon değildi. Ama bu yan etki de “istenmeyen” bir yan etki değil. Tam tersine “İsterim, yan cebime koy” tarzı bir yan etki bu.

Kısa vadede bu yan etkinin de sonuna gelinmiş, 1.4159 ile “bu turdaki” zirve görülmüş gibi. Şimdi sırada 1.3620 ya da 1.3290’a kadar devam edecek bir “düzeltme” var.

“Serbest piyasanın” bu hareketi Geithner’ı yalancı çıkmaktan kurtaracak galiba...